e dünya'nın kütlesi aynı, uzaydan kimse de gelip ittirmedi. noldu açısal momentumun korunumu ? ben uzaya çıksam; ne doğrusal ne açısal hiç bir momentumum olmasa; kendi başıma dönmeye başlayabilirim bu mantığa göre ? ya da debelene debelene ışık hızına çıkar giderim ?
edit: ya da şöyle bi analoji: bi futbol topunu çıkardım uzaya. topun içinde kurbağa var. kurbağa içerde kıymaeti koparsa, zıplasa çarpsa oraya buraya, olay bittiğinde bu top yine bıraktığım yerde hareketsiz duracak diyorum. yanılıyor muyum ?
Dünya evrende tek başına salınsaydı dediğin doğru olabilirdi. Açıkcası konu hakkında pek bilgim yok ama momentumun korunumu ideal ortamlarda gözlemlenebilir ancak.
Edit: Tamamen kaba etimden sallıyorum; dünyanın şekliyle dönüş hızının alakası var. Belki şekli değişmiştir?
o zaman diyorum ki şekil değişikliği ile Dünya'nın kütle merkezi kımıldadı. Yoksa dünya bir depremle bir küpe dönüşse yine bir şey değişmezdi.
analojiden devam;
topun içinde kurbağa olmasa bile bıraktığın yerde kalmazdı. nerede bırakırsan bırak uzay dokusunu yamultan yani çekim gücü yaratan herhangi bir nesne topun yerini değiştirecektir.
ayrıca düşün, uzayda odandasın. ivmeleriniz aynı ya da birbirine çok yakın. bir duvara dayanıp kendini olabildiğince geri itiyorsun. ne olur? içinde bulunduğun oda onu ittirdiğin yönde yani kendini ittiğin yönün tersi yönde bir ivme kazanmaz mı? dünyanın çekim kuvvetinde iken bende oluşan ivme algısı ittirdiğin odanın ivme kazanacağını söylüyor. yani top sabit kalsaydı bile kurbağa onu içerde tepinerek hareket ettirebilirdi. sonuçta uzayda çok da olsa yok denecek kadar az da olsa kesinlikle bir çekim kuvveti altındasındır. bu evrenin özünü oluşturur. evreni bir arada tutan kütleçekimidir. dolayısıyla sürekli bir çekim kuvveti altında olacağımızdan uzayda yaptığın hareketler bir şekilde hareketini etkiler. yani olaya açısal momentumdan ziyade bir çekim etkisi altında yapılan herhangi bir hareketin şekli, yönü önemsiz olarak hareketini değiştireceği bir etki olarak bakmalısın.
tüm insanlar dünyayla aynı yönde koşsa ne olur sorusu geldi aklıma. evet, dönme hızına etki edebiliriz. burada olaya açısal momentumdan yaklaşmak sorun çıkarıyor sanırım. elektron spinini de dünyanın kendi ekseni etrafında dönüşü şeklinde düşünebiliriz ama dünya ve elektron boyutlarını ele alınca elektronun dönme hızı ışık hızını aşar. böyle bakarsan debelene debelene ışık hızına çıkabileceğini söyleyebilirsin ama buradan izafiyet teorisine geçersen bu mümkün değildir. depreme sebep olan şey de enerjidir neticede. uzayda top ve dünyayı da boyutları ihmal ederek kıyaslamak olayı karıştırmaktan başka bir şey değildir.
bunu anlayabilmek için fizik yanında jeofizik de bilmek gerekir bence.
dünya halihazırda dönmekte sonuçta, değil mi? burdan kazandığı bir momenti mevcut. şimdi depremin nasıl meydana geldiği konusuna gelecek olursak; iç katman olan astenosferin devamlı hareketinin etkisi ile alakalı, plakaların oynaması ve birbirine göreceli olarak hareket etmesi olarak açıklanabilir temel sebebi. bu plakalar birbirlerine göre sürekli bir hareket içindeler ve birbirlerine olan dirençleri nedeniyle biriken enerjinin, bir an gelip de sürtünme gibi bir ters kuvvetin gücünü aşıp bir anda açığa çıkması sonucunda deprem dediğimiz olaylar olur.
yani senin dediğin ile bağlantı kıracak olursak; deprem olayı da öncesinde biriken bir enerjinin toplamına eşittir. dolayısı ile korunan bir şey mevcut.
ayrıca uzaydaki bir odada duvara yaslanıp ittirebilmek için bile bir yerden kuvvet almak gerekir, ki etki-tepki sırasında üstün bir taraf olsun. böylece verilen tepki, yapılan etkiden az olur ki, geri kalanını tamamlayabilmek için hareket oluşur.
ya da biz de aynı şekilde geri teperiz, eşitleniriz.
top içindeki kurbağa için de aynı şey geçerli. eğer top içinde tepinecek ivmeyi sağlayabilirse, bu hareket sonsuza kadar sürer ideal ortamda. kurbağa topa, top kurbağaya, kurbağa topa, top kurbağaya........
ve lütfen rica ediyorum akşam iş çıkışına yakın böyle sorular sormayınız. kulağımdan beyaz sıvılar akıtmayınız. amin.
Gtten atmanın en yüce örneğini sunuyorum izninizle, sıfır fizik bilgimle hemi de, buyurunuz:
Dünyanın dönüş gücünün kaynağı önemli öncelikle; misal biz basit olarak Güneş Sistemi'yle kısıtlı tutuyoruz genellikle kafalarımızı. Ancak Güneş Sistemi de diğer benzer sistemlerle, tıpkı Dünya ve diğer gezegenler gibi sistemli olarak dönüyor. Bu gittikçe Samanyolu, O, Bu diye büyüyor; Dünya'nın hacminin ve kütlesinin ne kadar küçük olduğunu anlatmama gerek yok sanıyorum ancak teknik bilgim yok, biraz araştırmak gerek.
Özetle şu benim fikrim; Dünya'nın dönüşünü sağlayan massivkuvvetlerle depremi kıyaslamak pek mantıklı gelmedi bana oransal açıdan. Massivkuvvetler diye gtten attığım tabir gezegenimizi dıştan etkilerken, depremin içten etkilemesiyle kuvvetlerin çarpışımıyla birbirlerini nötrlemesi olayı da var tabiy.
@kisa bisey olsun: elbette duvara dayanıp kendimi geri itersem odanın hızını değiştiririm. burada önemli olan, ben arkamdaki duvara çarpınca verdiğim momentumu geri alıcam. hız eski haline dönecek ?
@relief: ışık hızı şart değil. 10km/s yapsam o da yeter. debelenerek hızlanabilirim diyor musun cidden ? ya da ben g.tümden anladım :\
tam ikna olmadım söyliyim.
ustası degilim ancak her cismin bir cekim kuvveti vardir, kücücük bir topu da sürtünmesiz ortamda hareket ettirmek icin minicik bir güc gerekebilir. dolayisiyla ona etkiyen cekim gücü illa ki olacaktır ve o yüzden hareket edecektir.
ki zaten uzayda sabit duran ne var ki? her şey dönüyor diye biliyorum.
öncelikle ilk durum için rölativite teorisini anlayabilmen önemli.ilk sorunun cevabı rölativite teorilerinde gizli öncelikle bunu söyleyeyim. masaya bir bardak koy ve bu bardağın potansiyel enerjisi var mı diye sor.. her fizikçi farklı cevap verebilecektir. her fizikçinin referans sistemi farklı olabilir.ışık hızına erişebilmeninde bir referans sistemi olabilmeli diye düşünüyorum. açısal momentuma hiç birşey olmadı aslında snein için kütlenin önemsiz olduğunu rölativiteden yine anlayabilirsin.
editte gelen soru içinde cevabım bu kurbağanın aynı yere düşmesi için referans neresi? sen gözlemci olarak nereden bakıyorsun kurbaganın yanındamı yoksa kurbaganın karşısındamı?
@celeron 300a
arkandaki duvara çarpana kadar geçen sürede oda hızlanacak. bu durumda p=m.v den momentumu artacak ve senin de bir momentumun olacak. ve bu anda olacak herhangi bir farklılık sonucu etlikeyecektir. eğer momentumlar eşit olursa çarpışma anında durur ve yine bir çekim etkisine kapılırsınız. ancak mutlak bie kesinlikle momentumlarınız asla eşit olmaz. * (burada kesip bir alt paragrafa da geçebilirsiniz) uzayda maruz kalacağınız çekim kuvveti de farklı olacak çünkü. ve hız, dolayısıyla momentumunuzu etkileyecek. dahası hızlandığınızda artacak olan kütlenizin yaratacağı değişiklik de söz konusu. fizikten bahsediyorsak burada en ufak değişiklikleri de dikkate almamız gerekir. yani her halükarda momentumlar korunamayacağından veya aynı olamayacağından her şey değişecek. sorduğun hız da tabii ki.
* artık burada verdiğimiz örnek işlevini kaybedebilir çünkü dünyanın içindeki enerjinin binlerce farklı şekilde dışarı çıkması mümkün. ama sizin odanız ve sizin enerjinizle karşılaştırıldığında aralarında milyonlarca fark çıkacaktır. ama bunu da analojimizden giderek devam ettirebiliriz; mesela pencerenin açık olduğunu ve duvarı ittirdiğinde sırtında olan sırt çantasının açık pencereden dışarı fırladığını düşün? ne olur sence? dünyada buna benzer veya bundan farklı birçok örnek mevcut.
eğer izafiyet teorisine bugüne kadar ihtiyaç duyulmamış olsaydı, evet yapabilirdin ama bakmışlar ki durum öyle değil izafiyeti çıkarmışlar. bir şey hızlandıkça kütle kazanmaya başlar, kütle de artınca daha fazla ivme gerekir. belki belli bir miktar hız kazanabilirsin ama bu anca senin debelenmek dediğin şey olur. yani sen debelenirken aslında bir taraftan da kütleni arttırmış olursun. bir kuvvet etki etmediği sürece de hız kazanamazsın.