Yalnız yanıt verirken duygusal düşünmeyin, yasa çerçevesinde yanıtlayın. Yasal mı hakkaten?
Cevap evetse, o zaman ikinci sorumu da sorayım. Aynı elmayı;
AKP'lilere 50 lira
AKP'ye oy vermeyenlere 20 liraya
Satmam yasal mı? Etikete böyle yazabilir miyim?
Hadi yanıtları göreyim :)
İlk örneğin yasal, ikincisi değil.
Siyasi görüşe göre farklı fiyat uygulaması (örneğin “AKP’lilere 50 TL, AKP’ye oy vermeyenlere 20 TL”): Bu durum, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 122. maddesi (Ayrımcılık suçu) kapsamında direkt. Kanun, “siyasi düşünce” dahil olmak üzere belli temellere dayalı ayrımcılığı (farklı muamele yapmayı) suç olarak düzenlemiştir. Bir mal veya hizmet sunumunda, insanları siyasi görüşleri nedeniyle farklı fiyatlara tabi tutmak ayrımcılık olarak görülüp yaptırıma tabi olabilir.
Birincisine pozitif ayrımcılık denebilir. Öğrencinin daha ucuza toplu taşımaya binmesi gibi.
İkincisi ise suça giriyor.
ilki bir satıcı inisiyatifi. satıcı hedef kitlesi için çeşitli kampanyalar ve indirimler yapabilir.
ikincisi ise bildiğin nefret suçu. nefret temelli bir ayrımcılık söz konusu.
bu arada ikisi arasındaki farkı sanırım artık ortaokul seviyesinde öğretiyorlar.
şimdiki çocuklar harika!
50 liralık elmayı 50 liraya satmak nefret suçu niye oluyor?
50 liralık elmayı 100 liraya satsaydım, evet ayrımcılık olabilirdi.
Ama ben, kendime göre bir kitleye indirim yapıyorum.
Öğrenci indirimi
Engelli indirimi
Şehit-gazi yakını indirimi
Money kart indirimi
fiş almazsak kaça olur indirimi
gibi
AKP'li olmayanlara da indirim yapıyorum. Diğer indirim nedenleri neden ayrımcılık olarak yorumlanmıyor?
Mesela 45 yaşında açıköğretim okuyan bir şirket sahibine ben öğrenci indirimi yapsam ayrımcılık yapmış olmaz mıyım?
Yeşil pasaport da mesela bir ayrımcılık değil mi bir yerde? Ya da bazı memurlara döner sermaye verilip, bazılarına verilmemesi falan?
Demem o ki, "ayrımcılık" kavramının yorumu kime ait? Hakim kafasına göre mi karar verecek?
Öte yandan esnaflar da, dükkana girenin tipine bakarak farklı fiyatlar da söyleyebiliyor. Bu ayrımcılık değil mi? Bugüne kadar bu nedenle kesilmiş bir ceza var mı?
Burası biraz muallak, buna dikkat çekmek istiyorum.
Anayasa madde 10 bir eşitlik ilkesi ortaya koyuyor, buradan hareketle iki kavram ortaya çıkıyor:
1 - Belli bir kesime onların din, dil, ırk, cinsiyet, mezhep, siyasi görüş vb. üzerinden ayrımcılık yapamazsın.
2 - Eşit olmayan taraflar arasında pozitif ayrımcılık uygulayarak eşitlik sağlayabilirsin. Mesela bir öğrencinin ya da engellinin koşulları öğrenci olmayanla ya da engelli olmayanla eşit olmadığı durumlarda bu farkı pozitif ayrımcılıkla kapatabilirsin.
Bu açıdan "Öğrenci indirimi" için kimse "Neden öğrenci oldukları için daha ucuza ulaşım hizmetlerini kullanabiliyorlar" demiyor zira bu bir yandan pozitif ayrımcılıkla diğer yandan da (Özellikle kamu tarafından sağlanan indirimler için) sosyal devlet ilkesiyle ilişkilendirilebiliyor.
Ancak "AKP'li olanlarla, AKP'li olmayanlar" direkt olarak anayasada bahsi geçen siyasi görüş üzerinden bir ayrımcılık. Farklı siyasi görüşü takip edenler zaten eşit, bunlar arasında pozitif - negatif ayrımcılık yapılamaz.
"Fiş almazsak kaça olur" indirimi zaten vergi kaçırma suçu olsa gerek, bunu konuşmaya gerek yok. Money Kart ise ticari bir uygulama; bu karta sahip kullanıcılara şirket çeşitli faydalar sağlayabilir, burada bir şikayet söz konusu olursa devlet kartın edinilme koşullarına bakar: Bu kart sadece erkeklere, müslüman olanlara, AKP'lilere vb. veriliyorsa yine illegal bir uygulama haline gelir.
Esnafın müşterinin tipine göre fiyat biçmesi de tabi ki ayrımcılıktır ancak bunun şikayeti, tespit edilmesi ve kanıtlanması lazım.
Diğer durumlar için de benzer ilkeler geçerli: İster kamu yapsın, ister özel sektör yapsın, bir sürü uygulama çeşitli farklar yaratacaktır, burada uygulamaların sebebplerine ve yarattıkları farklılıklara bakmak lazım. Yeşil Pasaport da bu açıdan Money Kart konusuna benziyor: Yeşil pasaport belli bir mesleğe, belli şartları sağladıktan sonra verilen bir ayrıcalık. Kağıt üstünden herkes memur olabildiği ve bu şartları yerine getirebildiği için söz konusu ayrımcılık illegal olarak addedilmiyor sanıyorum.
dostum ticaret hukuku demişsin ama ikinci örnek direkt anayasal suç oluşturuyor.