Düşük işçi maliyeti hedefi düşük, tek tip maaş yarattı. Asgari ücret ve bunun bir seviye üstü. Bu aralıkta yoğunlaşma oldu. Düzgün maaş anlayışı kalmadı işverende.
Orta sınıf oluşabilmesi için öğretmenin, mühendisin özelde değer görmesi, bu mesleklere sahip kişilerin iyi maaşa sahip olması gerekir. Açılan üniversite sayısı çok olduğu için, mezun sayısı çok olduğu için, bu mesleklerin değeri azaldı. Azalan değer maaşı düşürdü.
Bunun dışında hiperenflasyon ev fiyatlarını uçurdu. Ev almak zorlaştı. Emeklilik sistemi zarar gördü. İnsanlar emekli olunca ev alabiliyordu. Çalışmaya gerek kalmıyordu. Seçim kazanmak için binlerce insan emekli yapıldı.
100 tane şey yazarım ama klasik Türkiye yazmam yeterli.
1- bir şirkette kademe kademe 4 pozisyon olsun. aşağıdan yukarı doğru maaşları 100 lira, 200 lira, 300 lira, 400 lira olsun. (toplam 1000 lira) patronda 1000 lira kazanıyor olsun (patron dahil toplam 2000 lira). maaşlara en üstteki ile patron karar verir. enflasyon var ve/veya şirket daha çok para kazanıyor. bir sonraki sene şirket 3000 lira kazanıyor, her şeyi %50 arttırman lazım aslında ama öyle olmuyor. 100 lira alana 120 lira, 200 lira alana 230 lira, 300 lira alana 350 lira veriyorlar. 400 lira alana ise 700 lira veriyorlar. patrona da 1600 kalıyor. patron daha fazla kazanmaya başladı. en tepedeki yönetici de daha fazla kazanmaya başladı. alttakiler, yani orta sınıf artık daha az kazanıyor.
2- alt taraftaki adam 100 lira alıyor ve bunun gelir vergisini devlet şakır şakır kesiyor. 100 lira alan adam, bu vergilendirilmiş parayla araba alacak, benzin koyup tatile gidecek. ama patron (ve hatta en tepe yönetici) ne yapıyor? arabayı şirkete aldırıyor, şirketin vergisinden düşüyor. önce şirket az vergi ödemiş oluyor, hem de şahsen gelir vergisinden de kaçıyor. benzini de şirkete ödetiyor. zaten daha çok parası var ama oran olarak çok daha az vergi veriyor.
3- para parayı çeker. fakire 1000 lira verirsin, zaruri harcamalarına kullanır. zengine 1000 lira verirsin, parayı katlar 1000000 lira yapar.
4- para eğitim eşitsizliği yaratır. fakirin çocuğu kötü okula gider, zor bir gelecek onu bekler. zenginin çocuğu en güzel yerlerde okur ve yanında işe başlayacağı çok fazla tanıdığı vardır.
En son 2020 istatisklerine göre türkiyede kayıtlı çalışanların %40ı asgari ücret alıyordu. Bu istatistik bile neden orta sınıfın bittiğini gösterir. 15 milyon çalışan, 6 milyonu asgari ücret. Eminim 4-5 milyonu da asgari ücretten 5-10 bin TL fazla alanlardır. Geri kalanlar da patron, esnaf VS.
Bir de şöyle bir gözlemim var, artık Anadolu'da da barınma gibi temel ihtiyaçlar eskisi gibi büyükşehirlere göre uygun değil.
Örnekle açıklayayım. Hikayemizde 2 kişi var.
Ali: Cebinde mesela 1 milyon USD var.
Veli: Cebinde mesela parası yok. Aylık ücret alıyor.
Şu anda Ali, parasını TL'ye çevirip mevduata yatırıyor. 6 ay sonra yaklaşık %25 faiz alacak. O sırada USD artmamış olacak (hem devlet hem vatandaş öyle istiyor). Parasıyla USD alacak, parayı yurtdışına gönderecek. Yani dolar bazında en az %25 kazandı.
O sırada Veli maaş almaya devam ediyor. 6 ay sonra maaşı neredeyse hiç değişmedi.
Ali çılgın parası olduğu için evler, arabalar alıyor. Tatillere çıkıyor. Türkiye'de şu anda 2 milyon kişi Ali gibi yaşıyor. Bu nedenle evlerin, arabaların, tatillerin fiyatı artıyor. Oldu mu sana en az %25 enflasyon, hem de 6 ay içinde.
Veli fiyatlar %25 artmasına rağmen maaşı artmadığı için ortada kalıyor.
Devlet, bu faizleri karşılamak için neredeyse her şeye ek vergi getiriyor. Ali'nin maaş zaten işe yaramıyordu, üstüne bir de ek vergi vermeye başladı (örneğin benzin, elektrik, telefon gibi her ay mutlaka alması gereken hizmetler ve ürünlerin vergisi arttı).
Veli de vergilerden etkilendi ama, cebinde durduk yere altı ay içinde 250,000 USD kazandığı için çok da umrunda değil. Bana ne diyerek tatile çıktı.
Ali bunalıma girdi.
Kapitalizmde sistem şöyle çalışır.
Süpermarketler gelir, Mahalle Bakkallarını batırır.
Sonra 3 harfliler gelir süpermarketleri batırır.
Eskinin Bakkalı ve Süpermarket sahibi 3 harflinin yanına asgari ücretle kasiyer olarak girer.
Sistem bu şekilde ortada olan herkesi en alta iterek ve en üstte olanların sayısını azaltarak devam eder.
Bu örneği her sektöre uyarlayabilirsin.
Zaten mevcut olan bu süreç kötü yönetimlerde ve enflasyonist ortamlarda ışık hızına evrilir.
Covid'de zorla kapattılar ya hocam dükkanları. Orta sınıfın yarısı küçük esnaftır, onların da çoğunu batırdılar işte.
co2s2+1 gayet güzel açıklamış.
Bittiğini nereden çıkardınız? Kahvehane sohbetlerini ciddiye almayın.
Memuriyet bitti orta sınıf bitti. 90'larda her üniversite okuyanın memuriyet garantiydi. Memur olmasa da bir yerde masa başı iş buluyordu. Sonrasında nufus arttı, fazla üniversite açıldı, göç, kovid, kötü yönetim, yanlış finansal kararlar derken eğitimin anlamı kalmadı.
Esnaf aynı esnaf. Babadan zengin aynı zengin. Bunlarda çok değişen yok.
Ortasınıf parayı özel üniversitelere gömdü hukuk falan okuyup avukat olarak saygın olacağını sandı. Sonuç olarak yok oldu