kirikkale mesela kizilirmak geciyor ama merkezden gecmiyor tam sehrin disindan geciyor. akarsunun dibine kurulmamis az otesine kurulmus.
batman cayi falan hep sehrin uzaginda. diyarbakir'da dicle oyle. ornekler cogaltilabilir.
avrupa'da, amerika'da ise tam akarsunun uzerine kuruyorlar sehirleri. bu fark neden oluyor? tuna'nin tam uzerinde ulm, viyana, bratislava, budapeste, belgrad vs var.
1) bu fark neden oluyor?
2) tam merkezinden nehir gecen kac ilimiz var? adana boyle. kastamonu'da var ufak bir. baska neler var? (eskisehir bile tam uymuyor benim tanimima cunku tarihi merkez porsuk cayindan 1 km uzakta)
İlk akla gelen sel, taşkınlıklardan korunma nedeniyle olabilir.
Bir de Osmanlı zamanında bununla ilgili ayrıca bu hususta bir düzenleme var mı ona bakmak gerek tabi
akarsularin tipi onemli. o bahsettigin sehirlerden gecen nehirler ulasim amacli kullanilabiliyorken (hepsine tek tek acip bakmadim) turkiye'deki akarsular (derinlik, hic vb acisindan) buna elverisli olmayabilir.
ornegin tuna nehriyle bahsettigin seyhan (adana) cok farkli. birinin islevi ulasim digerininki sulama.
sallamasyon tahminim şu o şehirler daha eski kurulum şehirler ve türkiyeye göre tarih boyunca daha az yağmalanmış şehirler olabilir.
yani su cazibe bölgesi hem yaşayana evet hem istila edene.
birde vergi olayından kaçanlar vardı vergi memuru gelemesin vs gibi bir efsane. Ama tabi hepsi sallamasyon tahminimdir.
@hot potato yazmış gerçi
Bizim nehirler, debileri itibariyle taşımacılığa, ulaşıma uygun değiller. Onun için nehir üzerine şehir kurma gereği duyulmamış.
Doğru olan akarsu çevresine yerleşim yapmamak. Çünkü akarsu çevresi doğal yaşam alanıdır. Onlarca kuş türü için göç noktasıdır. Delta ovası oluşmuşsa topraklar verimlidir. Tarım için kullanılmalıdır. Akarsu yakınına yerleşim kurmak akılsızlık olur. Bunların dışında akarsular baraj kurularak değerlendiriliyor. Baraj kapasitesi aşılırsa kapaklar açılır. Şehir için riskli bir durum.
Tahminime göre Avrupa'daki söz konusu yerler Anadolu'daki gibi dağlık alanlar değil, yükseltileri fazla değil.
Amasya eklenebilir listeye.
Bir de tarih öncesi yerleşimleri incelemek gerekiyor. Şehir merkezi dediğimiz yerlerin büyük bir kısmı eskiden merkez değildi. Hattuşaş Çorum'un günümüzdeki merkezine uzak örnek olarak.
Soruya tam cevap değil ancak, denizi yok denilen Ankara'nın çoğu yerinde akarsu var ancak üstü hep kapatılmış ya da kurutulmuş belki benzer durum diğer şehirlerde de vardır. Hatta bazi semt isimleri buradan gelir, Cayyolu, hosdere, incesu gibi.
mesela fırat'ın geçtiği yerler çok fazla yerleşime uygun değil. engebeli coğrafi şartlar mevcut. bu yüzden de debileri oldukça yüksek. sel taşkın riskleri de olabilir. veya verimli tarım arazilerine yerleşim yapılmaması olabilir
ulasim cevabini daha once duymustum ama acikcasi cok kafama yatmiyor. yani ulasim yapamiyorsak o zaman gidelim 3 kilometre oteye yerleselimin mantigi nedir? ulasim yapamasan bile balik avlarsin, gider yikanirsin, camasir yikarsin. kaldi ki sizin bahsettiginiz ulasim taa 16.yy'da falan onem kazanan koca gemilerle yapilan ulasim. ama bu sehirler yeni kurulmadi ki binlerce yillik tarihi var. bu ulasim olayi sonradan onem kazanan bir konu gibi geliyor bana.
ikinci olarak bazi sehirlerimiz de tam o akarsunun uzerine kurulmus. yani mesele ulasim olsa hep benzer bir trend gormemiz gerekmez miydi? biraz daha bakindim tunceli, amasya, tokat hep boyle.
@paintov; abi duz erzincan ovasindan geciyor firat ama yine gidip 5 km oteye kurmuslar sehri.
Ekstra bir cevap daha yazayım. Akarsuların yatakları zamanla değişebiliyor. Belki de eskiden akarsu kenarına kurulan bir şehir vardı ama yatağın değişmesiyle akarsu uzaklaşmış olabilir. Ve sular çekilmiş olabilir. Her akarsuyun akımı sabit değil. Yıl boyunca akım değişebilir. Özellikle karlar erirken akım artar. İkincisi sulak alan zemin için tehlikeli olabilir. Akarsuyu sadece su olarak düşünmemek gerekiyor. Çevresinin yapısı da önemli. Kısaca akarsu kenarına şehir yapmamak için bir sürü mantıklı sebep var. Debisi yüksek akarsuda yıkanılmaz, çamaşır yıkanmaz. Alıp götürür. Saniyeler içinde ölürsün.