aslinda ogrenmek istedigim, herkes kafasina gore sozlesme maddeleri ekleyip imzalattiginda kanunen hakli mi oluyor? hakim, bu nasil sozlesme ulan adami koynuna almadigin kalmis diyerekten calisani hakli bulabilir mi?
kanuna uymayan maddelerin bir geçerliliği olmaz
Hayır, sözleşmeler kanuni çalışma şartlarına, tanımlı hak ve özgürlüklere ve ilgili mevzuata aykırı olamaz. Yasal sınırlar içerisinde kalır.
Böyle sözleşmeler imzalansa dahi geçersiz olur.
Detaylı okuma için;
www.google.com.tr
pekiyi calisan nerden bilecek bu maddelerin sozlesme ile desteklenip desteklenmedigini? her maddenin karsisinda yada altinda xx kanunu xx maddesinde belirtildigi uzere seklinde kaynak gosterilmesi zorunlulugu yok mu?
Öyle bir zorunluluk bildiğim kadarıyla yok, iş kanununu okuyup çalışan haklarıyla ilgili kitapçıklardan birini elinizin altında bulundurmanız faydalı olur.
Ama bunların farkında olsanız bile hukuksuz sözleşmeye itiraz etmeniz genelde sancılı bir süreç oluyor. İşverenler sözleşmeyi değiştirmek yerine sizi değiştirmeye yöneliyor, siz de bir sürü dava vesaire ile uğraşıyorsunuz inat ederseniz. Sonuçta işinizde kalsanız da huzurunuz kalmıyor. Denetleme ne yazık ki yetersiz.
Genelde bu işler şöyle yürüyor. Sözleşme yapıldığında taraflardan hiçbirinin şikayeti yoksa uygulanıyor. Bir aşamada bu hukuki olmayan sözleşme maddelerinden biri sorun çıkadığında çalışan dava yoluna gidiyor vesaire. Yani önce sözleşme imzalanıyor, kişi zor durumda kalırsa mecbur mahkemeye gidiyor.
Tam hukuki çalışan şirket sayısı da çok az ne yazık ki. Sözleşmelerdeki istisnai fantastik maddeler bir tarafa, herkesin bildiği konular alan Kıdemini alamayan, mesaisini alamayan, ihbar tazminatını alamayan, istifa etmediği halde istifa gerekçesiyle işi sonlandırılan, primi eksik yatırılan, elden maaş verilen, haftalık çalışma saatleri aşılan, iş güvenliği sağlanmayan bir sürü çalışan var. Şikayet olmadıkça otomatik devreye giren işlevsel bir mekanizma yok ama.
Sözleşmeler normal şartlarda kanunda belirtilmeyen ya da ucu açık bırakılan şeyleri belirlemek için hazırlanır.
Örneğin kanunda haftalık normal mesai çalışma süresi en fazla 45 saattir. Bunun üzeri fazla mesaiye girer diye yazılıdır. İşveren çalışma süresini haftalık 40 saat olarak belirleyebilir. Bunu sözleşmede yazması lazım. Çünkü iş kanunu üst sınırı belirliyor, alt sınır yok.
Benzer şekilde kanunda 1 yılını dolduran çalışan 14 gün (5 yıla kadar) ücretli izin hakkı kazanır diyor. İşveren bunu 16 yapmak isterse iş sözleşmesine yazar.
Her iki durum içinde kanunla çelişen madde yazsa bile (haftalık normal mesai çalışma süresi 50 saattir mesela) o maddenin bir geçerliliği olmaz. Davada kanun ne diyorsa o esas alınır.
Sözleşmede hangi maddenin ilgili kanunun hangi maddesine atıfta bulunulduğunu belirtme gibi bir zorunluluk yok. Esasen kişilerin kendi hak ve özgürlüklerinin farkında olması lazım. Yani 'ben bilmiyordum' gibi bir durum zaten hukukta yeri yok. Ceza kanunu için de "ben hırsızlık yapmanın suç olduğunu bilmiyordum" deyip kurtulamayacağı gibi iş kanununda da "ben ihbar süresinin 2 hafta olduğunu bilmiyordum" demek gibi bir lüksü de yok çalışanın.
İş kanununa uymayan sözleşme maddeleri geçersiz olur.
Toplu iş sözleşmesi ya da sendikal anlaşmalar da önemli tabii burada.
Ama önemli olan iş kanununa uygun olması.
her yasa anayasa'ya uygun olmalı, anayasa'ya aykırı kanun olamaz bunun gibi sözleşmelerin geçerliliği için de bunların kanunlara uygun olması lazım.
Mesela iş kanunun'da günlük çalışma 8 saattir, kısmı nedenler ile 3 saat fazla mesai yaptırabilirsin ama bu fazla mesailerin toplamı da kanunda bellidir.
3 kişi yerine 2 kişi alıp sürekli fazla mesai yaptıramazsın.
kira tahliye taahütnameleri mesela kira sözleşme süresi içinde olmazsa bütün şekil şartları yeri,nde olsa bile geçersiz, tıpkı işten çıkarılırken ibraneme tarihinin işten ayrılan personelin iş veren ile ilişiğinin kalmaması gerektigi gibi.
tabi ki değildir.