Örnek vermek gerekirse; bir insanın hımbıl ve sportif/fit iki halinden fit olanı sosyalizm, hımbıl olanı liberalizm diyelim. vücudu şekle sokmak için, fit olmak için hep bir gayret, disiplin, baskı oluşumuna ihtiyaç varken, bu baskıları saldığımızda sonu hımbıl adama gidiyor, vücut yük olarak gördüğü kaslardan kurtulup hımbıl haline, konforlu alanına dönüyor. Tabi bu hımbıl ifadesi sadece durumu örneklemek için verilmiş bir şey.
Siz ne düşünüyorsunuz? Sosyalizm ve liberalizmin bu adaptasyon farkı ve uygulama zorluklarının farkı nereden çıkıyor? İnsanın benliğiyle/bireyselciliğiyle özetlemek yeterli mi?
Machiavelli'nin pek okunmayan, bilinmeyen önemli bir eseri vardır: Söylevler. Orada Roma tarihinden bahsederken bir imparatorun radikal değişiklikler yapması toplumun bu değişiklikleri kabul edip kuralların, kurumların köklü bir biçimde değişmesi için yetmez, basiretli bir imparatorun değil, art arda 3 basiretli imparatorun aynı şeyi sürdürmesi gerekir, der.
Liberalizm (kapitalizm) dediğin şeyi Güney Amerika'da oturtabilmek için ABD ne kanlı devrimler yaptı (Türkiye'de 80 darbesi dahil). Aynı şekilde emperyalizm de Hindistan'ı, Meksika'yı senelerce kılıçla yönetti, yerli halkı katletti. Yani "size özgürlük getirdik" deyince var olan toplum koşa koşa gitmedi. İnsan doğası dediğin şeyin şu an bilinçaltında yer alan formunun oluşması kapitalizmin/burjuvazinin yüzlerce yıllık kanlı sömürüsü ile oldu.
Merkez Avrupa'da işler bu şekilde (imperialism) ilerlemedi tabi. Merkez Avrupa'da liberalizm, bireyliklerin günümüzdeki modern liberal formuna dayanır. Onun oluşmasını sağlayan iki kaynak Avrupa'da Roma kültürü ve Hristiyanlık'tır. Ardından İngiltere'de kapitalizm bunun Avrupa'ya yayılmasını ve ekonomik kurumsallaşmasını sağladı. Yani Roma yayılmacılığı + Avrupa'da yüzlerce yıllık din savaşları + İngiltere'de ve sonra Avrupa'da köylülerin topraklarından sürülmesi ve şehirlerde fabrikalarda çalışmak zorunda bırakılmaları, hayvanların bile yaşayamayacağı şartlarda yaşamaları. Yani tarih okuyoruz ama hangi tarihi okuyoruz, bilgilerimiz de dünyaya bakışımız (Weltanschauung) da ona göre değişiyor.
Ayrıca "liberalizm" yerine "kapitalizm" demen daha doğru olur çünkü liberalizmin (ideoloji) bazı temel değerleri komünizme içkindir. Bireyliklerin gelişmesi, özgürlük, insan hakları... gibi. Ama bu iki ideolojiye tarihsel koşullarda tekabül eden iki ayrı ekonomik ve siyasal sistem oluyor. Liberalizm, kapitalizmin göstereni konumunda. Sosyalizm bir devlet biçimi, liberalizm değil.