Konuya daha vakıf arkadaşlar daha iyi anlatacaktır ama ben bildiğim kadarını izah edeyim.
Analoji benzeşme yapmaktır. Yani iki ayrı duruma ait özelliklerden ortak benzeşimleri bulup bir tane yargı oluşturursun.
Misal; Dünya'da oksijen ve su vardır, o zaman yaşam da vardır.
Kepler gezegeninde de oksijen ve su vardır.
O halde Kepler gezegeninde de yaşam vardır, gibi. Bir nevi akıl yürütme şekli.
Mecaz, benzetme sanatıdır. Yani bir kelimeyi cümleyi asıl olması gerektiği anlamda değil de onunla hiçbir ilgisi olmayan başka bir anlamda kullanabilme durumudur.
Misal; "O kadar çok konuştu ki dinlerken beynim yandı." Burada "beynim yandı" bölümü mecaz. Misal bunun ayrımını yapabilmek için, mecaz olduğundan şüphelendiğin olayın gerçekte olup olamayacağını sor kendine, olmuyorsa eğer mecazdır. Yani gerçekte çok konuşan birini dinlerken beynin yanar mı? Yanmaz. O halde bu bir mecaz.
Alegori, anlatılmak istenen bir konuyu başka bir durum üzerinden sembollerle kurgulayarak anlatma sanatıdır, mecazdan farklıdır. Mecazda yaptığın benzetmeler soyutken alegoride somuttur. Bilinen en meşhur alegorik eser Hayvanlar Çiftliği'dir mesela. Burada bir çiftlikteki hayvanları ve onların arasındaki hiyerarşik yapıyı anlatır ama bu olayın tamamı alegorik bir anlatımdır, her hayvan esasında sembolik bir unsurdur ve Rus komünist devrimini anlatır. Bilmeyen biri okuduğunda içinde konuşan hayvanların olduğu bir hikaye gibi anlayabilir mesela ama konuya ilgisi olan biri hikayeden çok daha başka bir anlam çıkarır.
analoji benzetme demek. diyelim ki elimizde a ve b olmak üzere iki obje ya da kavram var. a'yı biliyoruz, b ise daha bilinmez. a ve b arasında ortak bir özellik varsa bu ortaklıktan yola çıkarak a'nın diğer özelliklerini de b'ye atfediyoruz ve onu daha bilinir kılıyoruz. bu yaptığımız analoji oluyor.
metafor bir olguyu, düşünceyi, kavramı uzun uzun açıklamak yerine sembolle anlatmak demek. sanatta çöl ekseriyetle bilinçaltını, uzun ince nesneler fallus yani erkekliği, mağara girişleri ana rahmini simgeler mesela. rüya tasvirlerindeki "at murattır", "yılan düşmandır" gibi düşünebilirsin.
alegori bir hikaye ya da eserdeki unsurlar üzerinden (karakterler, mekanlar, eylemler vs.) aslında farklı bir durumu ya da olayı anlatmaktır. metaforu tek bir sembol, alegoriyi tüm esere yayılmış semboller bütünü olarak düşünebilirsin. örnek vermek gerekirse, yüzüklerin efendisi üçlemesinin ikinci dünya savaşı alegorisi olduğu tezi yaygındır. yok orklar almanlarmış, hobbitler ingilizlermiş, saruman hitlermiş. saçma bir iddia olsa da anlamanı kolaylaştırabilir.