Devlet dese ki memura, emekliye 2020'de zam yapmıcam. Asgari ücret de 2020 boyunca aynı kalacak. Özel sektöre de tavsiye niteliğinde zam yapmayın dese ve özel sektör de buna uysa.
Ekonomiye, enflasyona, faizlere, işsizliğe vs vs ne gibi etkisi olur? Asgari ücrete yapılan zam enflasyonu tetikler, işsizliği arttırır deniyordu. Böyle bir şey tam tersi bir etkiye sahip olur mu ekonomik olarak?
devletin işine gelip gelmemesinden ziyade dediğim gibi ekonomik göstergelerde ne gibi olumlu ya da olumsuz şeye sebep olur onu merak ediyorum.
ekonomik açıdan yorumlayacak bilgiye pek sahip değilim ama sosyolojik açıdan kaos olur. hükümet düşer.
insanlar aldıkları zam miktarından çok zam almayı seviyorlar. susmaları ve mutluymuş gibi yapmaları için yetiyor. enflasyon yüzde kaçmış kimsenin iplediği yok. enflasyonun %20 arttığı bir yerde memura %10 zam versen bile mutlu oluyor.
mesela memura zam yapmazsan, o memur çalmaya başlar. devlet kesesinden götürür. bu genel meslek gruplarında da böyledir. çalma yolları arar insan.
az da olsa zam verilmezse vatandaş tepkisini direk sandıkta gösterme yolunu seçiyor. bugün de bunun sinyallerini görüyoruz. ha hükümet değişmedi ve aynı mantıkla devam mı? işte o zaman gerçek bir kaos olur.
insanlar daha tutumlu olur, para harcamaz. orta vadede ekonomi daralır. iş yapamayan esnaf daha çok eleman çıkarır, işsizlik diğer senaryoya göre daha çok artar.
mantıklı düşününce ilk vadede büyük tepkiyle karşılaşsa da 2020 içerisinde dolar 5'in altına inerse, enflasyon azalırsa bu olumsuzluk gidebilir.
ancak 2020'de alınan maaş sabit oldugunda dolar artmaya devam ederse ve enflasyon da artarsa kazanç hiç artmamış olacağı için problemler yaşanmaya başlar.
her ne kadar yıllık zamlar enflasyona kurban gitse de vatandaşın eline çok para geçmesi (birim olarak) refah artıyormuş gibi bir hissiyat veriyor. O yüzden zamdan vazgeçmek çok zor türkiyede. Ne zaman enflasyon 5%in altına iner, dolar yılda 5-10 kuruş oynayacak seviyeye gelir o zaman zamlar da çok çok az olabilir.
Kimse para harcamak istemez, zaten tüketim ve vergiler üzerinden giden ekonomi daralır, petrol, dolar fiyatı yükselirse üretim ve ithalat maliyeti yükselir, illa ki bir şeylere zam yapmak zorunda kalınır. Ee zaten kimse zam alamamıştı. Güya enflasyon etkisi kaldırılıp alım gücü korunacaktı, bu sefer hem vatandaş battı hem ticaret hacmi düştüğü için devlet zarar yaptı.
Memura yapılan zam bir ekonomi politikasıdır memura zam yapılmadığı zaman tüketim düşer ve piyasa durgunluğa girer herkes ağlamaya başlar . Özel firmalar para kazanamaz ve onlar da kimseye zam yapmaz o yüzden memur atamak devletin işsizliğe çözümüdür ve memura zam yapmak Maliye politikasıdır
insanların alım gücü azalır, alım gücü azaldıkça talep düşer talep düşerse enflasyon belki bir nebze azalır ama zincirleme etkisinden dolayı şirketler satış yapamadığı için zora girmeye başlar, onlar işçi çıkartmak zorunda kalır işsizlik artar, ekonomi küçülmeye başlar.. not: ekonomist değilim :)
Saçma sapan bir şey olur.
Piyasada bir şeye müdahale etmek birden fazla sonuç doğuruyor her zaman.
Bu senaryoda olacak ilk şey, otonom maliyetin halkın bütçesinin içindeki payı yükselecek. Yani sabit, ödemek zorunda olduğu paraların, örneğin kira, doğalgaz, su, elektrik, mutfak vs. gibi masrafların toplam bütçesinin içindeki payı %60 olsun. Bu uygulamayla beraber fiyatlar ortalama %20 civarı artış olduğunu varsayalım, toplam bütçedeki payı %70-75 aralığına geldi diyelim.
Yoldan geçen vatandaşın sabit gideri bütçesinin 3/4ü olduğu bir senaryoda evet, muhtemelen talep düşecek ve enflasyonu da düşürecektir ama dünya enflasyonun etrafında dönmüyor maalesef. Vatandaşın tasarrufları düşecek çünkü artık sabit giderlerine verdiği para yüzdesel olarak daha fazla. Tasarrufların düştüğü bir ortamda, yatırımlar da aynı şekilde düşecek haliyle.
Bu demek oluyor ki, böyle bir senaryo gerçekleştiği taktirde ekonomide yatırımlar yavaşlayacak ya da tamamen duracak.
Tüketim tarafında, artık halkın çıkıp harcamaya daha az parası olacak ve talep düşecek dedik evet. Arz-Talep grafiğini hepimiz görmüşüzdür. Talep düşse de arz ile bir noktada buluşacak elbet. Bu da fiyatlarda düşüş demek, enflasyondan kurtulduk yihu oley demek.
Peki bütün bunlar olurken şirketler tarafında ne olacak? Adamların belli bir üretim, stok tutma ve operasyon maliyetleri var. Böyle bir senaryo oluştuğu zaman şirketlerin ürettikleri ürünleri zararına satmasını bekliyoruz demektir bu. Ki zaten alım gücünde negatif değişim olduğunda belli başlı sektörler direkt olarak etkilenecek. Kültür sanat harcamaları örneğin, direkt insanların kısacağı bir taraf. Aynı şekilde lüks harcamalar, hizmet sektörü vs. bunların hepsi zaten kafadan insanların sırt çevireceği sektörler.
Yani özel sektör borçluluğuna da hiçbir faydamız olmadı, aksine zararımız oldu böylece. Güzel.
Son olarak, biz halkın elindeki parayı kısıtladık. Haliyle piyasada dönen para miktarını da kısıtlamış olduk. Bu durum bankalar için nasıl bir sonuç doğuracak peki?
Tasarruflar azaldı, mevduat girişi olmuyor bankaya. Yatırımlar da durdu, kredi talebi gelmiyor. Belki bir ihtimal mevcut kredilerin geri ödemelerinde sıkıntılar da yaşanıyor. Bankalara para girmiyor yani özetle.
Sonuç olarak neler oldu bakalım
Halkın yaşama maliyeti yükseldi, refah seviyesi düştü.
Özel sektör zarara girdi.
Bankalar kan ağlıyor.
Son olarak, asgari ücrete yapılan zam enflasyonu tetikler denmesinin sebebi, asgari ücrete normalden çok daha fazla zam yapıldığı içindi. Dengesizlik yaratır, piyasadaki para miktarını normalin üzerinde arttıracağı için enflasyon yaratır dendi. Yoksa kimse atıyorum memur maaşlarının artışında "eyvah enflasyon geliyor" demiyor zaten.