şimdi şarkıcı arkadaşımız, bir şarkıyı icra edecek. diyelim ki demet sağıroğlu'ndan arnavut kaldırımlarını söyleyecek. fakat orkestraya şarkının adını değil de ''bi sol alayım'', ''bi fa alayım'' gibi müzik terimlerinden birini kullanıyor.
buradaki sol alayım, fa alayım ne anlama geliyor?
bu şarkının tek bir nota mantığı yok mu?
bir şarkıyı bir çok farklı sesten çalabilirsin.
ama şarkıda zaten önce enstrümanlar giriş yapıyor? sesi bu enstrüman seslerine (notalarına) göre ayarlamak olmuyor mu?
burada amaç şu. şimdi eseri söyleyen kişinin sesi, eserin bulunduğu notaya ve aralıklara uygun değilse, (örneğin fazla tiz ise ve oraya çıkamıyorsa söyleyen) eseri transpoze etmek adına bunu söyler. yani orjinali mi olan bir parçayı, re ye alarak kendi sesine uygun bir halde çalınmasını isteyebilir. orada söylediği nota da eserin karar sesi.
bunun da bir kaç farklı çeşidi var. örneğin tonaliteyi koruyarak da yapılabilir, tonaliteyi değiştirerek de yapılabilir.
tabi transpozisyon sadece bunun için kullanılmaz. fakat sizin bahsettiğiniz bu.
Notaların karakteri olduğu düşünülüyor.
Örneğin Mi notası mutluluk ile ilişkili. Televizyon programında mutlu bir hava hakimse söylenecek şarkıya Mi notası ile başlanabilir.
Burada açıklanmış:
www.spidervis.com
Hababam Sınıfı filminin müziği, yavaş çalındığı zaman ortama duygusallık katıyor, ancak hızlı çalındığı zaman ortama neşe katıyor. Müziğin hızı da önemli bir etken.
Bu sanatçının sesiyle de ilgili. Sanatçı ile enstrüman uyumlu olmak zorunda. Bir televizyon programında bir tane sanatçı olmuyor. Müzik ekibi her sanatçı için aynı tonu kullanamaz. Benim sesime uygun ton, başka birinin sesine uygun olmayabilir. Bu durumda söylenen şarkı ile müzik uyumsuz olur. Bunu önlemek için her sanatçıya göre bir ton belirlenmesi normal bir şey.
Hatta burada örneği var, Eyvah Eyvah filminden:
www.youtube.com 
Nota değişince daha iyi bir uyum olduğu görülüyor.
o hareket vokal abimizin ablamızın sesini akort etmesi.
tek bir nota mantığı da yok. yukarıda da söylenmiş, bir şarkıyı farklı seslerden çalmak mümkün. atıyorum şarkıyı söyleyecek eleman camları aynaları kıracak tizlerde gezmek istiyordur, yukarıdan çalınır. yok efendim benim tokmak gibi sesim var, küçüklükte de hep 0.9 uç kullanırdım der, aşağıdan çalınır.
dissendium'un cevabinin konuyla alakasi yok. windowsguvenlikduvari'nin dedigi gibi asil amac transpozisyon.
arkadaşlar izah etmiş gerçi ama, oktav meselesi var bi yerde. şöyle izah edicem daha anlaşılır olması için..
örn; 1.5 oktav sesiniz var.. şarkıdan şarkıya değişmekle birlikte, karar sesiniz sol diyelim.
1. oktav:(sol, la, si, do, re, mi, fa, sol)
2. oktav:(la, si, do, re)
bu aralıkta şarkı söyleyebilirsiniz sadece, ikinci oktav re sese geçince çatallaşma başlar.
mesela sıradan bir türk halk müziği bir oktav için yeterli olabiliyor, bu nedenle sesinizin aralığında bir yerde okumanız yeterli olabilir.
ancak ahu gözlerini sevdiğim dilber diye bir türkü var mesela veya neden geldim istanbula... bu türküler birden tizlere çıktığı için oktavın en kalın sesinden başlamanız daha yararlı olur.
hepimiz bi ibrahim tatlıses, bi haktan veya dodan özer değiliz maalesef?
Şöyle tarif etmeyi deneyeyim; önünüzdeki kağıda düz bir çizgi çizin. Bu çizginin bir ucu sizin en kalın çıkarabildiğiniz ses, diğer ucu da en ince çıkarabildiğiniz ses. Bu seslerin bir de nota karşılığı var. İşte bu da sizin sesinizin aralığı oluyor. Bu cepte.
Bildiğiniz üzere 7 tane meşhur nota var. Do-re-mi-fa-sol-la-si-do. işte bu iki do sesi arası bir oktav diye tabir edilen ses aralığını ifade ediyor. İlk nota do ile son nota do aslında birbirlerinin oktavı. Aynı notalar. Sadece biri daha kalın, diğeri daha ince.
Şimdi sizi ele alalım. Diyelim ki sizin çıkardığınız en kalın ses, Fa notasına karşılık geliyor. Ve en kalın fa sesini çıkardıktan sonra fa-sol-la-si-do-re-mi-fa-sol-la-si-do-re seslerini de çıkarabiliyorsunuz. En ince çıkardığınız ses de bu durumda re notasına denk geldi.
Bu durumda söyleyeceğiniz şarkıları, kendi ses aralığınıza uygun notalardan başlayarak söylemeniz gerek. Eğer kendi aralığınızın dışına çıkacak bir nota ile şarkıya başlarsınız, şarkı sizin çıkaramayacağınız tiz notalara tırmandığında kıpkırmızı kesilir, çiftleşme mevsimindeki kargaların çıkardığı seslere benzer sesler çıkarmaya başlarsınız. Bu duruma düşmemek için bu şarkıyı kendi ses aralığınıza çekmeniz gerekiyor. Yani orada şarkıcı orkestraya dönüp, ver ordan bir fa dediğinde anlamı, hacım sen şu şarkının notalarını benim ses aralığıma göre bir transpoze et de götümüz yırtılmasın anlamına gelir.
Şarkıların notaları da, az önce bahsettiğim oktav mantığına sizin ses aralığınıza göre ayarlanabilir. Böylece şarkı aynı kalır ancak sizin söyleyebileceğiniz notalara göre ayarlanmış olur. Buna da arkadaşların bahsettiği şarkıyı transpoze etme deniyor.
Bir tanım da ben den gelsin. Notaları falan kenara bırakalım. Temel ilkokul bilgisiyle 7 temel nota olduğu bilgisini düşün.
1 2 3 4 5 6 7 diye gider.
1 2 3 4 5 6 7 tamamlanınca tekrar 1 2 3 4 5 6 7 diye başlar ama bir ince tondan. bu böyle incele incele gider.
1 2 3 4 5 6 7 1 olduğu anda bu bir gam demektir.
yani şöyle anlatayım.
(EN KALIN) 1 2 3 4 5 6 7 (Bitti) (AZ KALIN) 1 2 3 4 5 6 7 (bitti) (ORTA) 1 2 3 4 5 6 7 (bitti) (İNCE) 1 2 3 4 5 6 7
böyle gittikçe gider.
1'den başlayıp tekrar bire vardığın yer 1 gamı olsun (müzikal karşılığı do majör gibi. Do dan başladım tekrar bir ince do ya geldim.)
ben aynı diziyi üçle başlayıp 3 4 5 6 7 1 2 3 diye de kurabilirim. Bu da 3 gamı olur. (Müzikal karşılığı Mi majör gibi)
Şarkıcıların da ses aralıkları farklılık gösterir genelde.
Mesela bir şarkıcının ses aralığı en kalın 1'den başlar az kalın 5'te biter. Bundan sonraki notaları çıkaramaz düzgün şekilde.
Bir diğer şarkıcı Orta kalın 1'den başlar. İnce 2'de biter.
Her şarkının bir karar sesi vardır. Çünkü müzik'te bir de ara sesler vardır.
Hani bir sürü gam dizi vb var ya. İşte onlar bu ara seslerin nasıl dağıldığını belirler.
Majör gamlar şu aralıklarla ilerler.
Tam tam yarım tam tam tam yarım.
Yani ben şarkımda 1 majör gam kullanıyorsam şu notaları kullanabilirim.
1- 2 - 3 - 3,5 - 4,5 - 5,5 - 6,5 - 7 (tekrardan)1.....
eğer 3 majör gamını kullanıyorsam
3 - 4 - 5 - 5,5 -6,5 - 7,5 - 1,5 - 2 (tekrardan) 3.....
Gördüğün gibi başı sonu değişti ama bucukların yerleri aynı kaldı.
Hah işte o mevzu burada işe yarıyor.
Şarkıcı diyor ki ya dostlar bu şarkı 3 gamında yazılmış. Ama ben bunun incesine geçince 5'ten sonra çatlıyorum.
Gel bunu 1'den söyleyeyim. Daha rahat söylerim diyor.
Bucuklar aynı yerde duruyor. Ama adamın söyleyebildiği bir aralıktan.