fil için: afrika fili, asya fili
timsah için: alligator, crocodile
köpek için: sürüsüyle ırk
yılan için: çıngıraklı, boa, piton, engerek yüzlerce
...
böyle gider
irk diye bir sey yok ki. bu sosyolojik bir uydurma. siyahlik ve beyazlik adaptasyonla ilgili yanilmiyorsam. ki bu da bir farklilik bile sayilmaz. inegin kahverengi ya da beyaz olmasi gibi bir sey.
edit: hicbir sekilde @no christ'in verdigi orneklerle ortusmuyor. o cinsler arasindaki farkla bu kiyaslanamaz.
insanda ırk yoktur, insan başlı başına bir ırktır.
dediğiniz durum tipolojiye girer.
biyolojik olarak irk diye bir sey yok. (evet her duyuruya bunu default olarak yaziyorum.)
afrika fili ve asya fili farkli turler. yilan icin de bu gecerli. timsahtaki olaydan tam haberdar degilim, atmayayim. kopek yapay secilim mahsulu, dediginiz seyle karsilastirilabilir.
edit: ohoo ben yazana kadar yetismis millet. kopekteki olay da insandakinden cok cok farkli bu arada.
ben tatmin olmadım dostlar. arkadaş tipoloji demiş. tipoloji canlı sınıflandırmasında var olan bir şey mi?
siyahi-beyaz farkı anladığım kadarıyla taksonomide yer almayacak kadar küçük bir fark doğru mudur?
öyleyse bunun hayvanlardaki karşılığı nedir? kahverengi-siyah inek farkından farklıdır diye tahmin ediyorum. siyahi ve beyaz farkı genetik düzeyde de görülebiliyor. zenciler bildiğim kadarıyla vereme bağışık. demek ki bir fark var mikro düzeyde... diye tahminime devam ediyorum.
evet belirtildiği gibi ırk diye bir şey yok fakat şöyle anlatılabilir; mesela felis (kedi) bir cins adı iken felis domesticus (ev kedisi) bir türü belirtir.
aradaki fark adaptasyondan kaynaklaniyor. ayrica hastaliklara bagisiklik (yine ten rengi gibi) tamamen cevresel etkenlerle alakali. disa kapali topluluklar genelde hastaliklara bagisikliklari fazla olmayan topluluklarken, bu bagisikliklari o cevresel kosullarda kazanmis topluluklarla digerleri karistiginda, bagisiklik da sonraki nesle aktariliyor. topluluklarin birbirinden kiz alip verme hikayelerinin bir nedeni de bu.
insanlardaki gibi bir renk ayrimi dogada yok diye dusunuyorum cunku bu dedigin gibi taksonomide bir olcut degil. farklilik yaratacak bir durum degil. rizelilerin burnunun uzun olmasindan bir farki yok.
Irk değil aslında bahsettiğin. tam olarak öğrenmek istediğin yanılmıyorsam sınıflandırma (taxonomy)
Âlem
Filum/Şube (Hayvanlar) ya da Bölüm (Bitkiler)
Sınıf
Takım
Familya
Cins
Tür
Alttür
Varyete
Kültivar
Form
Klon
Hibrid
Örnek:
İnsan (Homo sapiens)
Domain Ökaryotlar (Eukarya)
Âlem Hayvanlar (Animalia)
Şube Kordalılar (Chordata)
Alt şube Omurgalılar (Vertebrata)
Sınıf Memeliler (Mammalia)
Alt sınıf Theria
Infra sınıf Eteneliler (Eutheria)
Takım Primatlar (Primate)
Alt takım Haplorrhini
Familya(Aile) İnsangiller (Hominidae)
Cins Homo
Tür İnsan (Homo sapiens)
veya
Alem = Regnum = Animalia = Hayvanlar Alemi
Şube = Filum = Chordata = Omurgalılar
Sınıf = Clasis = Mamalia = Memeliler
Takım = Ordo = Karnivora = Etçiller
Aile = Familya = Felidae = Kedigiller
Cins = Genus = Felis = Kedi
Tür = Species = Felis domesticus = Evcil kedi
yani işin özü ırk diye birşey yok. bir kısmı seleksiyon, bir kısmı adaptasyon.
Kedi, köpek, kuş, insan farketmez taksonmiye göre değerlendirilir.
Not: biyoloj değilim lisede biyoloji dersini severdim sadece:)
Olsa olsa sarı labrador, çikolata labrador, siyah labrador arasındaki fark gibidir. Diğer hayvan cinsleri arasındaki farklılıklarda ciddi genetik varyasyonlar söz konusu.
la siyahla beyaz nasıl aynı? netice itibariyle ikimiz de insanız, aynı türüz eyvallah da adamın kamaşullah alıp yürümüş? kas desen aynı şekilde? yapı olarak küçük de olsa farklılıklar yok mu insanlar arasında? işte tipoloji mi diyosunuz her ne haltsa. zenciler, beyazlar, koniçivalar vs...
Irk kavrami bilimsel olarak tamamen reddedilmis durumda diyebiliriz artik. Onun yerine biyocesitliligi onemseyen "clin" kavrami var. Yani diyor ki "sen insan turunu siyah, beyaz, sari" diye ayiramazsin. Genetik cesitlilik diye bir sey var. Fenotip siniflandirmasinda siyahin, sarinin tonlari var bunlari nereye koyacaksin? Irk kavrami cizgisel bir evrimsel modeli isaret eder ki kulliyen yalan, evrim cizgisel olarak ilerlemez. Evrimsel agac dedigimiz dallanan bir yapidir.
Bir ara zaman bulursam biraz daha ayrintili yazarim. Kisaca sunu soyleyebiliriz; genetik yapinin ortaya cikarilmasi "irk" kavramini yok etti. Bir kitap cikmis, henuz okumadim ama Baris Ozener'e ait, Biyocesitlilik ve irk kavramini anlatiyor sanirim. Kendisinin bu konudaki bakis acisi guvenlirdir, yeni cikan bir kitap oldugu icin muhtemelen son calismalari da katmistir. Ilgisini ceken okuyabilir.