Ekşi Duyuru

hafızasızlaşıtırma ve geçmişsizleştirme, dolayısıyla eksik bir tarih bilinci.
geçmişi kontrol eden geleceği de kontrol eder, falan.
kemalist devrim fransız jakoben-burjuva devriminin bir kopyasıydı, onlar da benzer şeyler yaptılar; tarihi yok saymak gibi. ama olmuyo işte bi yere kadar.

"bir koca milletin bir anda okuma yazma bilmez olmasına".

devrimden önce entellektüel tarıtşmaların merkezi bizmişiz gibi oldu ama o zaman zaten kimse bir bok okuyamıyordu. harf inkılabı bir bütünün parçası. siz sadece bu adımı alırsanız anlamsız gelebilir. Atatürk o zamanlar yeni bir millet yaratma çalışması içindeydi. jakoben-burjuva devrimi ile çok alakalı değil bu. Güneş dil teorisi, türk tarih kurumunun kurulması falan hepsi yeni bir millet yaratma çabalarının bir parçasıydı. Farsça-arapça tarafından tecavüze uğramış bir türkçeyi arap harflerine benzer harflerle yazmak takdir edersiniz ki ne milli bir bilinç ne de bir kültür sağlar. Farsça ya da arapçayı küçümsediğimden değil ama türkçe'nin bozulmasından dolayı böyle diyorum.

sonuçta dili arındırma çalışmaları içinde harflerin de değiştirilmesi gerekiyordu. Arap harfleri benzer harflerle bu sefer de türkçe yazmak da mantıklı değil. Bu yüzden batı ile daha uyumlu olmak düşüncesine de sahip çıkarak latin harflerine geçildi. Bunun tabana yayılması falan gibi bir imkan yok zira okuyan insan çok az zaten. Dolayısıyla bir an önce yapılması lazımdı yapıldı. Takvimde ve ölçü birimlerindeki değişiklikler, eğitim kurumlarındaki değişiklikler ile batılılaşma adımları pekiştirildi. Harf devrimi tek başına düşünülemez bence.

şöyle bi sağlama da yapılabilir:
şu günkü kelimelerden arapça farsça menşeili kelimeleri çıkar geriye ne kalıyo, bakalım, bakılabilir.

aynı zamanda şu soruyu da sormak gerek, madem o kadar türkleşecektik, misal neden göktürk alfabesi değil de latin alfabesi, üstelik o dönemde de sömürgeciliğin dili olan ingilizce-franszıcanın alfabesinden yola çıkarak, örneğin "k" harfini içermeyen italyan alfabesi ya da almanca değil de hem kültürel hem ekonomik sömürgeciliğin babalarının harflerini almışız? herhalde tesadüf değildir. "lise 1" kitaplarındaa bile yazar denilenler de belli, meşrulaştırma ikna temelli şeyler, fonetiğe daha uygunmuş uluslararası kolaylık falan. e şimdi yeni soru: çin ya da iran rusya nası oldu da bu uluslararası kolaylıktan faydalanmadan mevcut konumuna geldi? ya da yine o lise 1 tarih kitaplarında yazdığına göre ilk "türk" adını kullanan göktürklerin alfabesi nası olur da türkçenin seslerine latin alfabesinden daha uygun olamaz? falan.

kimsenin bişy okuyamadığı ya da okuma yazma oranları vs de zaten o dönemde bu olayın faillerince oluşturulmuş (bugün partilere yakın kurumların yaptırdığı seçim anketlerinin ilgili partinin leyhine çıkması gibi) verilerden yola çıkılarak söylenegelen şeyler. doğruluğunu yanlışlığını asla kesin olarak bilemeyiz; ki "batılılaşma" mevzuu da yeni değil, 3. selim hatta 18. yya dek gidiyor.

@godsparticle: işte batılılaşma hafızasızlaşma ve geçmişsizleşme demek değil mi? kültürel emperyalizm deyelim kavramsal olarak başlıklaştırırsak. ya da g. orwell'in newspeak'i gibi.

güzel bir hareketti ama üzerinden kaç yıl geçmesine rağmen tam olarak işe yaramadığını görebiliyoruz. mesela bu değişimle beraber milletin okuma yazmayı unuttuğunu sananlar halen aramızda dolaşıyor. şu anda bile okuma yazma oranında türkiye dünya ortalamasının altındayken o zamanki toplumun yüzde kaçının okuma yazma bildiğini size bırakıyorum.

bizzat ismet inönü

“Harf İnkılabı’nın en büyük faydası, kültür değişmesini kolaylaştırmasıdır. Türk milletini bir kültür âleminden bir başkasına nakletmiştir.”

derken hala bizim ulusalcılar okuma yazma oranı falan diye saçmalıyor.

harf inkılabının amacı "kültürümüzü" değiştirmekti, başarılı da oldu işte.

@dafaiss harf inkılabından önce osmanlı arap götü yalayan adamlara dönüşüyordu. hafıza dediğin buysa bilemem. türk mürk değil bayağı bayağı araplaşmışlardı. hem dilde, hem edebiyatta. müdahale edilen şey türk kültürünü yıkıp alman kültürü falan getirmek değil. her bok türkçeye çevrilip öyle anlatıldı insanlara. geometri terimlerinin türkçeleştirilmesi falan hep bu amaçla yapıldı. çarpma işlemi yerine darp demek kültürel hafıza değil kültürel yozlaşmadır.

şimdi benzeri bir inkılap olsa da bir ton yabancı terimi kullanmaktan vazgeçsek keşke. şu anda em pi üç pileyır vb. bir ton terim dilimize yerleşti ve hiç yadırgamıyoruz. seyv etmek, forvırdlamak, röfle, meç, bir ton kelime var. bunlar bizim kültürel hafızamız değil. osmanlıdaki farsça ve arapçadan araklanan kelimeler de kültürel geçmişimiz değil yozlaşmışlıktı.


rusların çinlilerin japonların kendi alfabeleri binlerce yıldır kullanılıyordur (abarttım elbette ki değiştiler). ruslar rusçayıjapon alfabesiyle, çince kelimeleri kullanarak konuşmadılar hiç. ya da koreliler almanca kelimelerle çince kelimeleri birleştirip kiril alfabesiyle bir dil konuşmadılar. onların kendi dilleri ve alfabeleri vardı.

bizim de yozlaşmamış bir dilimiz ve alfabemiz olsaydı aynı alfabeyi kullanırdık. ama yüzyıllardır türk alfabesi diye bir şey kullanılmamış zaten. dolayısıyla neyi kullanacaktı başka atatürk? en kolayı batıyla entegrasyonu sağlayabilecek bir alfabe yaratmaktı. karakterleri latin alfabesinden aldı. ama gidip de fonetik açıdan ihtiyacımız olmayan w, q gibi harfleri almadı. ş, ç, ğ gibi harfleri ekledi. yani yüzde yüz batıdan hazır alalım gibi bir olay da yok. bir devrimden söz ediyoruz. öyle saçma sapan duygusal düşüncelerle gerçekleştirilecek şeyler değildir devrimler. o yüzden dünya tarihinde başarısız devrim girişimi başarılılardan daha azdır.

oooo ismet inönü sözü gelmiş bile, bunların bir de sözde kaynak gösterdiği bir alıntı var, eğer gider kitabı araştırırsanız ( çok zor değil google books'ta taranmış durumduysa bir kaç kelimesini yazın) bu yazıların olmadığını göreceksiniz.

eksisozluk.com

şu da var ki bu konu açıldığında neo-osmanlı - kemalist kavgasına dönüşüyo olay. daha doğrusu öyleymiş gibi hale getirip işi ezbere argümanlarla sonuca bağlamak: harf inkılabı süperdi oo alkış her şeyi mükemmeldi. ya da tü kaka berbat ıyy harf inkılabı. yani net biyerlerle varmak güç ama imkansız da değil.

osmanlının kültürel ekonomik siyasal miyasal durumu zaten ortada, daha kanuni'den itibaren başlamış çatırdamalar ve son zamanları da kırılıp parçalanma denebilir. yani o kısmın argüman olarak getirilmesi de tipik bi (bkz: straw man) örneği. "ne sen bizim totemimiz olan (bkz. totem ve tabu) harf inkılabını nası sorguya açarsın" gibi gibi. ya da ölümü gösterip sıtmaya razı etmek, ama sıtmayı da övüp yücelterek sanki bir hastalıktan çok sıtma olunduğuna sevinilmesi gerekiyormuş gibi.

harf inkılabı dediğimiz şeyin, sadece bizdeki değil başka her nerde olmuş ve olageliyorsa, distopik boyutunu g. orwell'den:
eksisozluk.com

fonetiğe uygunluğa gelince, göktürk alfabesi meselesi tek örnek değil. birincisi mevcut alfabenin türkçenin fonetiğine en uygun olduğunu söylemek şu anki farklı lehçelere ya da yöresel ağızlara ağır bir hakaret, kültürlere ve dillere bir saygısızlık, dayatmacı ve tektipçi bir anlayışın ürünü olduğu da kesin. yoksa biri neden çeşitliliği renkliliği aşağılasın ki.

yöresel ağızları bir kenara bıraktığımızı varsayarsak bile sırf farklı lehçeler vb. için iki saniyelik bir çabayla şuna ulaşabiliyorsam:
tr.wikipedia.org
mevcut alfabenin fonetiğe "en uygun"luğu kendi totemini yüceltme davranışından fazlası değil. (buradaki totem: kemalist harf inkılabı)
işe bir de bilhassa a ve i, ı, u üzerindeki inceltme işaretlerinin kullanılması ya da kullanılmaması, türkçe yazıldığı gibi mi okunur yoksa öyle değil mi, w,x,q harflerinin fonetik karşılıkları "gerçekten de" yok mudur türkçede, inceltme işaretli a u i falan ayrı birer harf midir ya da nedir argümanını ve sorularını içeren istişare başlığını da ekleyince olayın
"lise 1 tarih kitapları zaten tarihçiler onayladı (dikkat yeni ve koşulsuz sorgusuz biat isteyen yeni totem: tarihçi) arapların götü " şeklinde ele alınamyacak denli çetrefilli bir hal aldığı dışarıdan bakıldığında rahatlıkla görülebiliyor olmalı.

adamın bana verdiği kaynağın kendisi "devrimin arap harflerini "düşman" olarak gördüğü doğrudur. devrim latin harflerini alarak arap-islam zihniyet dünyasından ayrılmayı seçmiştir." diyor, adam hala bana harf inkılabının amacının okuma yazmayı kolaylaştırmak olduğunu savunuyor.

@divit: zaten "iyi miydi kötü müydü" şeklinde ele almakta sorun var. ben o konuda "banane" diyom ve sonuçlarına bakıyom.
bi de hangi tarihçiye sorcaz, iyidi diyen de var kötüydü diyen de. e kem küm kısmen iyi kısmen kötü diyen de. o yüzden ünvanların arkasına sığınmak da bi yere vardırmıyo ki.
(bkz: normatif analiz vs pozitivist analiz)

şimdi o zamanlar günlük konuşma dili türkçe, yazım dili arapça değil miydi? ben mi yanlış biliyorum. arapça yazıp türkçe konuşan millete arapça konuşmayı öğretmektense türkçe yazmayı öğretmek daha mantıklı değil mi? üstelik latin alfabesini kullanan milletlerin daha gelişmiş olduğu algısı da vardı.

ayrıca o zamanki amaç yeni bi devlet yaratıp osmanlıdan tamamen sıyrılabilmekti. türk tarih kurumu türk dil kurumu falan hep bu amaçla açılmadı mı.

ben mi çok yanılıyorum.

alfabe değişikliği bir tek cumhuriyet kadrolarının düşündüğü bir şey değildir. çok daha öncesinden ii. abdülhamit, albdülmecit alfabe değişikliğini düşünmüşlerdi. türkçe konuşan azeriler bizden önce değiştirdiler alfabelerini. çünkü eski alfabemiz pratik açıdan türkçeye uygun değil. öğrenmesi de zor. alfabe değişikliğinin kıymetini en iyi osmanlıca okuyup yazmayı öğrenene kişiler bilir. hayatında budin sözcüğünü duymamış birisi budin sözcüğünün yazılışını görse bile bunu doğru telaffuz edemiyordu. bir adamın soyadı evzan mı, avzan mı, ozan mı, uzan mı ayırt edemiyorsunuz. bir sözcüğü okuyabilmeniz için o sözcüğü daha önceden görmüş olmanız gerekiyordu. mesela ben zurtlaplamak diye bir sözcük uydursam bunu eski alfabede okuyamıyorsunuz.

eski alfabemizde hızlı ve doğru okumak o kadar büyük bir meseleydi ki son dönemlerde ermeni harfli türkçe yayınlarda büyük bir artış yaşanmıştı. münevverler ermeni harflerini öğreniyorlardı. sebebi de ermeni alfabesiyle eski alfabemize nazaran çok daha kolay okunmasıydı. bir tek kemalist kadroların aklına gelmiş bir şey değil yani, tanzimattan beri bir mesele alfabe ve bunun için türlü yöntemler deniyorlar. en sonunda cumhuriyetle birlikte alfabe değiştiriliyor. bir de arkadaşlar bir zahmet türkiye'de okuma yazmayı sökme süresiyle arap alfabesi kullanan ülkelerdeki okuma yazma süresini karşılaştırsınlar. aradaki fark oldukça büyük.

"çok daha öncesinden ii. abdülhamit, albdülmecit alfabe değişikliğini düşünmüşlerdi."

yalanlar yalanlar...

@tescillimarka tarihe ideoloji çerçevesinden bakmamayı öğrenin. burada yazan herkes de çoluk çocuk değil. biraz tarih kitabı falan okuyun. size kalsa işinize gelmeyen her şeyi söyleyenler kemalist, cehapeli, ulusalcı vb. zaten değil mi? hadi kitap mitap okumazsınız, en azından "abdülhamit latin harfleri" diye gugıllayın bakalım karşınıza neler çıkıyor!

"çünkü eski alfabemiz pratik açıdan türkçeye uygun değil. öğrenmesi de zor. "

diyen adamla harf inkılabı tartışıyoruz, bi de bize tarihe hangi açıdan bakmamız gerektiğine dair ders veriyor.

ünlemli cümle bitirmeler, kendinden başka kimseyi bir şey okumuyor sanmalar. yaş 40+ysa kemalist teyze, altıysa chp gençlik kolları. he hepimiz cahiliz bi siz okuyorsunuz.

30 yıl tahtta kalan adam kılını kıpırdatmamış latin harflerine geçmek için, tahttan indikten sonra hatıra yazacak latin harflerine geçseydim keşke diyecek. ne güzel referans alıyorsunuz işinize gelince o tükaka osmanlıyı.

@tescillimarka siz hayalinizdeki bir kişiyle kavga ediyorsunuz. benim tükaka osmanlı dediğimi nereden çıkardınız? kafanızda genellemeler yapıp ondan sonra karşınızdaki kişiyi o genellemelere uyduruyorsunuz. eski alfabemiz türkçenin yapısına uygun değil demek için de illa cehape kadın/gençlik kollarında falan olmak gerekiyormuş... yukarıda neden öyle olduğuna dair örnek de verdim, daha da verebilirim. bunu da en iyi osmanlı alfabesinden okuma yapanlar bilir. çok merak ediyorsanız tanzimattan bugüne değin alfabe tartışmaları nelermiş, ne boyuttaymış, ne denemeler yapılmış, neden yapılmış, enveri yazı neden teklif edilmiş, azeriler neden latin alfabesine geçmiş, müslüman talebeler neden ermeni alfabesiyle yazılmış türkçe ders notlarından çalışmaya başlamış vb. alır okursunuz.

ya şu arap alfabesine neden hayransınız şunu bir açıklayabilir misini hayran olan arkadaşlardan merak ediyorum. bu arap alfabesine olan aşk nereden geliyor?

i.imgur.com