[]
Aşı "yüzde x" koruyor ne demek?
haber sitelerinde "y aşısı yüzde x koruyor" vs. deniyor. böyle veri olur mu? yüzde x koruyor ne demek? "yüz kişiden x'i hasta olmuyor" demek olsa bile bilimsel olarak yanlış bir ifade değil mi?
Bunu egitimsiz toplumlara anlatmak imkansiz, egitimliler bile zor anliyor. Anlamayan doktorlar bile var.
Cogu kisi "%95 etkili" bir asi = asi olan 100 kisiden 5'i hasta olacak diye anliyor ama oyle degil.
bir toplulukta normalde hasta olacak kisi sayisini %95 dusuruyor demek.
Yani mesela 100bin kisi var diyelim. Covid bunlardan 1000'ine bulasacak ve semptomatik hasta edecek asi olmasa (%1) diyelim.
Asi testi sonucu diyor ki ben bu %1'i %95 dusururum. Yani ayni toplulugun %1'i yerine %0.05 kisi semptomatik hasta olur. Yani 100bin kisilik bir populasyonda 50 kisi.
1000 kisi yerine 50 kisi hasta olur diyor.
Bu "asi olan 100 kisiden 5'inde ise yaramayacak" demek degil.
Bir populasyondaki semptomatik hasta sayisini aşısız bir topluma kiyasla %95 dusurecegim demek.
Bu rakamlar uzerinden de, mesela asi olmasina ragmen semptomatik olan o 50 kiside hastaligin seyri (ölüm oranı) ayri istatistiklerin konusu.
"asi yuzde x koruyor" vs gibi bir sey yok tabii, ama dogrusunu anlatsan da halk anlamayacak. anlatmakla gorevli olan kisi bile anlamiyor. o yuzden anlatamiyor.
Cogu kisi "%95 etkili" bir asi = asi olan 100 kisiden 5'i hasta olacak diye anliyor ama oyle degil.
bir toplulukta normalde hasta olacak kisi sayisini %95 dusuruyor demek.
Yani mesela 100bin kisi var diyelim. Covid bunlardan 1000'ine bulasacak ve semptomatik hasta edecek asi olmasa (%1) diyelim.
Asi testi sonucu diyor ki ben bu %1'i %95 dusururum. Yani ayni toplulugun %1'i yerine %0.05 kisi semptomatik hasta olur. Yani 100bin kisilik bir populasyonda 50 kisi.
1000 kisi yerine 50 kisi hasta olur diyor.
Bu "asi olan 100 kisiden 5'inde ise yaramayacak" demek degil.
Bir populasyondaki semptomatik hasta sayisini aşısız bir topluma kiyasla %95 dusurecegim demek.
Bu rakamlar uzerinden de, mesela asi olmasina ragmen semptomatik olan o 50 kiside hastaligin seyri (ölüm oranı) ayri istatistiklerin konusu.
"asi yuzde x koruyor" vs gibi bir sey yok tabii, ama dogrusunu anlatsan da halk anlamayacak. anlatmakla gorevli olan kisi bile anlamiyor. o yuzden anlatamiyor.
- robokot
(24.08.21 00:28:09 ~ 00:33:52)
A hastalığı 100,000 kişiden birinde görülüyor diyelim. X ilacı bunu 10,000,000'de bir yapsın. bu ilaç sizi yüz binde bir riskten on milyonda bir riske götürüyor. 1 - [(1/100,000)/(1/10,000,000)] formülüyle %90 etkili denir. relative risk reduction.
sorarsanız mevcut riski oransal olarak çok azaltmıştır. reklamda bu sayı kullanılır.
ancak zaten çok küçük bir riski çok azcık daha küçültmüştür. %0.001'den %0.00001'e gitmişsinizdir. risk mutlak değer olarak %0.099 azalmıştır. yani yüzbinde bir olan riski zaten on milyonda bir yapmak çok da övünülecek bir iş değildir bence.
burda şuna bakılır 1 kişiyi kurtarmak için kaç kişiye ilaç vermek gerekir. bizim örnekte 100k kişi oluyor bu. sayılar çok uçuk olduğu için :) böyle bi hastalık, ilaç, var mıdır bilmem.
bu rakamı covid aşısı için kim nasıl hesapladı onu bilmiyorum. vaka sayılarını kullanmak doğru değil çok fazla kişi haberi olmadan geçiriyor. ben covid olduysam, sabah uyanınca biraz ağrım vardı öğleden sonra geçti o gün olmuşumdur. test falan da olmadım. vaka yerine durumu ağır hastaları saymak gerekir bence de onu kim nasıl sayacak? allah kerim diyelim.
sorarsanız mevcut riski oransal olarak çok azaltmıştır. reklamda bu sayı kullanılır.
ancak zaten çok küçük bir riski çok azcık daha küçültmüştür. %0.001'den %0.00001'e gitmişsinizdir. risk mutlak değer olarak %0.099 azalmıştır. yani yüzbinde bir olan riski zaten on milyonda bir yapmak çok da övünülecek bir iş değildir bence.
burda şuna bakılır 1 kişiyi kurtarmak için kaç kişiye ilaç vermek gerekir. bizim örnekte 100k kişi oluyor bu. sayılar çok uçuk olduğu için :) böyle bi hastalık, ilaç, var mıdır bilmem.
bu rakamı covid aşısı için kim nasıl hesapladı onu bilmiyorum. vaka sayılarını kullanmak doğru değil çok fazla kişi haberi olmadan geçiriyor. ben covid olduysam, sabah uyanınca biraz ağrım vardı öğleden sonra geçti o gün olmuşumdur. test falan da olmadım. vaka yerine durumu ağır hastaları saymak gerekir bence de onu kim nasıl sayacak? allah kerim diyelim.
- bronz böcek (24.08.21 00:40:53)
Bu rakamlar covid asilari icin test asamasinda hesaplandi. Bir gruba placebo, bir gruba hakiki aşı verildi ve topluluklardaki hastalik oranlari eldi edildi.
aslinda 2 farkli rakam veriliyor, biri efficacy, biri effectiveness. efficacy test asamasinda elde edilen oranlar, effectiveness ise gercek hayatta gorulen oranlar.
bir cok ulke hem semptomlu vakalari, hem orta siddet, hem agir hastalik hem de ölümleri takip edip raporluyor. en temiz veri israilden geliyor bence cunku en erken onlar asiladilar, buyuk bir orani asiladilar ve gorece kucuk kontrol edilebilir bir laboratuvar olarak dusunulebilir.
aslinda 2 farkli rakam veriliyor, biri efficacy, biri effectiveness. efficacy test asamasinda elde edilen oranlar, effectiveness ise gercek hayatta gorulen oranlar.
bir cok ulke hem semptomlu vakalari, hem orta siddet, hem agir hastalik hem de ölümleri takip edip raporluyor. en temiz veri israilden geliyor bence cunku en erken onlar asiladilar, buyuk bir orani asiladilar ve gorece kucuk kontrol edilebilir bir laboratuvar olarak dusunulebilir.
- robokot (24.08.21 01:08:50 ~ 01:10:10)
Zaten deney asamasinda da acayip dandik bir olcum yaptilar.
Grubu ikiye ayirip bir tarafa placebo verdiler digerine asi.
Sonra siz gidin dolanin virus kapin bakalim dediler.
Atiyorum belki grubun yarisi asiliyim diye it gibi gezdi belki yarisi korktu evden cikmadi.
Sonra o grupta virus kapanlar arasinda su kadar kisi diye sayip acikladilar.
Normalde kontrollu deney icin adama virus spreylemek lazimdi.
Deneyde zaten buyuk sayilara ulasmadiysan anlamli bir yuzde cikmazdi ama acele etmeleri lazimdi. %90 kusur deyip gectiler.
Grubu ikiye ayirip bir tarafa placebo verdiler digerine asi.
Sonra siz gidin dolanin virus kapin bakalim dediler.
Atiyorum belki grubun yarisi asiliyim diye it gibi gezdi belki yarisi korktu evden cikmadi.
Sonra o grupta virus kapanlar arasinda su kadar kisi diye sayip acikladilar.
Normalde kontrollu deney icin adama virus spreylemek lazimdi.
Deneyde zaten buyuk sayilara ulasmadiysan anlamli bir yuzde cikmazdi ama acele etmeleri lazimdi. %90 kusur deyip gectiler.
- divit
(24.08.21 02:28:12)
işi bu olan bilim insanlari deneyler ile ilgili potansiyel istatistiki sapmalarin farkindalar. sokaktaki adamin bile aklina gelebilecek potansiyel hatalar sapmalar onlarin da aklina geliyor haliyle. bu potansiyel problemleri minimize etmenin yollari var.
sonucta gercek hayattaki etkinlik deneydeki etkinlikten cok farkli cikmadi hic bir (cok kullanilan) aşıda bu sebeple. Hepsi hata barlarinin icinde.
ha zaten mrna asilarinin ozellikle, istatistiki olarak yetkinliklerini ispatlamalari icin cok advanced bir istatistik bilgisi de gerekmedi.
tinyurl.com
asi / placebo olanlar nasil davranirsa davransinlar, veri en bastan cok acik. grafikte kirmizi pfizer asisi verilenler (kendileri ne olduklarini bilmiyorlar tabii), mavi placebo verilenler, y ekseni ise o gruptaki kumulatif hastalik sayisi. uzerinde S olanlar hastanelik olanlar.
insan davranislarindaki potansiyel degisim, denek sayisi ile bertaraf edilebiliyor en basitinden. denekler ve etkinlik aciklama thresholdlari da buna gore belirlendi zaten. o yuzden de asinin deney disi gercek hayat sonuclari faz3 deneylerine gore kayda deger bir sapma gostermedi.
sonucta gercek hayattaki etkinlik deneydeki etkinlikten cok farkli cikmadi hic bir (cok kullanilan) aşıda bu sebeple. Hepsi hata barlarinin icinde.
ha zaten mrna asilarinin ozellikle, istatistiki olarak yetkinliklerini ispatlamalari icin cok advanced bir istatistik bilgisi de gerekmedi.
tinyurl.com
asi / placebo olanlar nasil davranirsa davransinlar, veri en bastan cok acik. grafikte kirmizi pfizer asisi verilenler (kendileri ne olduklarini bilmiyorlar tabii), mavi placebo verilenler, y ekseni ise o gruptaki kumulatif hastalik sayisi. uzerinde S olanlar hastanelik olanlar.
insan davranislarindaki potansiyel degisim, denek sayisi ile bertaraf edilebiliyor en basitinden. denekler ve etkinlik aciklama thresholdlari da buna gore belirlendi zaten. o yuzden de asinin deney disi gercek hayat sonuclari faz3 deneylerine gore kayda deger bir sapma gostermedi.
- robokot (24.08.21 03:06:40 ~ 03:09:14)
Guzel soru. Gec olsun guc olmasin. Evet, yanlis ifade. Bizde ozellikle kafa karistirmak icin ceviri yapmak yaygin. Oyle denerek etkili/tesirli denmeye calisiliyor ve asi olmamaya (aslinda plasibo almaya) kiyasla azalan risk (vaka haline gelme) oransal olarak kastediliyor.
- dunal (24.08.21 03:37:41)
Farkinda degiller demiyorum zaten, aceleye getirdiler yeterince arastiramadilar.
O ilk cikan raporun bir kisminda asili grupta apandisit vakalari goruldugu yaziyordu. Bunu arastirmak lazim dediler ama bir yandan da butun dunya olmeye devam ediyordu basip gectiler asiyi. Apandisiti cozmek kolaydi sonucta.
Ha apandisit cikmadi miyorkardit cikti o da koronadan daha iyidir dediler.
Ferhan sensoy'un istatistik bilimiyle ilgili guzel bir lafi vardir.
- az miktari az miktar gecersen geberir gidersin zaten
O ilk cikan raporun bir kisminda asili grupta apandisit vakalari goruldugu yaziyordu. Bunu arastirmak lazim dediler ama bir yandan da butun dunya olmeye devam ediyordu basip gectiler asiyi. Apandisiti cozmek kolaydi sonucta.
Ha apandisit cikmadi miyorkardit cikti o da koronadan daha iyidir dediler.
Ferhan sensoy'un istatistik bilimiyle ilgili guzel bir lafi vardir.
- az miktari az miktar gecersen geberir gidersin zaten
- divit (24.08.21 03:38:52)
yalniz atlanilan bir konu da herkes bu deneyler gruplar falan daha gecen ay yapilmis gibi konusuyor. bir yildan fazla oldu. asilanan sayisi inanilmaz buyuk bir data havuzu olusturdu coktan. ve bahsedilen rakamlar guncelleniyor elbette. mesela pfizer %95 ten %90 a falan dustu saniyorum cok incelemedim uc bes aydir.
yani evet acil kullanim izni denilen izinle birlikte daha az sayida ornekle varilan sonuclar kabul edildi kullanilmasi icin ama gecen bir yildan uzun sure sonucunda varilan sonuclar sayesinde de tam onay alinicak cok yakin zamanda zaten.
bunun disinda ilk soruya cevap yuzde bilmemkac etkili derken toplumdaki hastalanan sayisini yuzde bilmem kac dusuruyor demek ki zaten yukarida detayli aciklamislar.
yani evet acil kullanim izni denilen izinle birlikte daha az sayida ornekle varilan sonuclar kabul edildi kullanilmasi icin ama gecen bir yildan uzun sure sonucunda varilan sonuclar sayesinde de tam onay alinicak cok yakin zamanda zaten.
bunun disinda ilk soruya cevap yuzde bilmemkac etkili derken toplumdaki hastalanan sayisini yuzde bilmem kac dusuruyor demek ki zaten yukarida detayli aciklamislar.
- tanaka (24.08.21 14:02:05)
1
