[]
türkçede çoğul ekiyle ilgili sorularım
güya dilciyiz ama buna hiç dikkat etmiyorum işte. unutuyorum sürekli.
1) çoğul isim veya topluluk isimlerinde yüklem için çoğul eki kuralları nasıldır? mesela şu cümleleri karşılaştıralım,
çocuklar sizi görünce çok mutlu oldu / çocuklar sizi görünce çok mutlu oldular
seyirciler salondaki yerlerini almışlardı / seyirciler salondaki yerlerini almıştı
benim aklımda "bahsedilen kişiler biliniyor/tanınıyorsa (ingilizcedeki the gibi sanki) yüklem de çoğul eki alınır; yok belirsiz kişilerden, bir kitleden söz ediliyorsa yüklem çoğul almaz diye kalmış. öyle mi?
2) bunu sanırım geçenlerde sözlük veya duyuru'da görmüştüm ve "anaaa!" tepkisi vermiştim. teyit amaçlı soruyorum. aslında tam tersi de olabilir çünkü unuttum ama galiba böyleydi... diyelim ki elif adında bir kişi var,
elif hanım geldiler = saygılı kullanım
elif hanımlar geldi = alaycı yaklaşım, babanın kızına "nerdeydin bu saate kadar serseri" derken kuracağı cümle
doğru mudur bu? kullanım bu şekilde mi, yoksa tem tersi mi? mesela ben resmi bir ortamda elif hanımın geldiğini haber verirken "elif hanımlar geldi" dersem yanlış bir iş mi yapmış oluyorum?
***
kaynaksız da olur ama kaynak göstererek açıklayabilirseniz çok mutlu olurum. teşekkürler.
1) çoğul isim veya topluluk isimlerinde yüklem için çoğul eki kuralları nasıldır? mesela şu cümleleri karşılaştıralım,
çocuklar sizi görünce çok mutlu oldu / çocuklar sizi görünce çok mutlu oldular
seyirciler salondaki yerlerini almışlardı / seyirciler salondaki yerlerini almıştı
benim aklımda "bahsedilen kişiler biliniyor/tanınıyorsa (ingilizcedeki the gibi sanki) yüklem de çoğul eki alınır; yok belirsiz kişilerden, bir kitleden söz ediliyorsa yüklem çoğul almaz diye kalmış. öyle mi?
2) bunu sanırım geçenlerde sözlük veya duyuru'da görmüştüm ve "anaaa!" tepkisi vermiştim. teyit amaçlı soruyorum. aslında tam tersi de olabilir çünkü unuttum ama galiba böyleydi... diyelim ki elif adında bir kişi var,
elif hanım geldiler = saygılı kullanım
elif hanımlar geldi = alaycı yaklaşım, babanın kızına "nerdeydin bu saate kadar serseri" derken kuracağı cümle
doğru mudur bu? kullanım bu şekilde mi, yoksa tem tersi mi? mesela ben resmi bir ortamda elif hanımın geldiğini haber verirken "elif hanımlar geldi" dersem yanlış bir iş mi yapmış oluyorum?
***
kaynaksız da olur ama kaynak göstererek açıklayabilirseniz çok mutlu olurum. teşekkürler.
bence "elif hanım geldiler" ve "elif hanımlar geldi" farkını belirleyen şey tonlama olur ancak. cümleyi sinik, alaycı bir tonla vurgularsan anlam değişir.
resmi ortamda "elif hanım geldi" cümlesi zaten gerekli saygıyı içeriyor.
"elif hanım geldiler" daha çok hiyerarşide konuşanın çok üst konumunda birinden bahsediliyor gibi tınlıyor. yani gıyabında bile ancak çoğul konuşulabilecek biri.
"elif hanımlar geldi" elif hanım tek başına gelmemiş. saygı ifadesi yok sanki.
resmi ortamda "elif hanım geldi" cümlesi zaten gerekli saygıyı içeriyor.
"elif hanım geldiler" daha çok hiyerarşide konuşanın çok üst konumunda birinden bahsediliyor gibi tınlıyor. yani gıyabında bile ancak çoğul konuşulabilecek biri.
"elif hanımlar geldi" elif hanım tek başına gelmemiş. saygı ifadesi yok sanki.
- filteria
(15.05.21 14:18:33)
Özne insan ve çoğul olursa yüklem tekil de olabilir çoğul da olabilir. Özne insan dışı varlık ve kişileştirilmişse yine aynı. Çiçekler gülümsüyorlar.
Ama onun dışında özne-yüklem uyumuyla ilgili birkaç madde daha var.
2. Madde için ikisi de doğru. Alay anlamı tonlama ile anlaşılır ya da (!)
Ama onun dışında özne-yüklem uyumuyla ilgili birkaç madde daha var.
2. Madde için ikisi de doğru. Alay anlamı tonlama ile anlaşılır ya da (!)
- oyokbuyoknevar (15.05.21 14:38:17 ~ 14:39:21)
1- Genel kural özne tekilse yüklem de tekil, özne çoğulsa yüklem de çoğul olacak şekilde. Ama milyon tane istisnası var. (Ve benim kişisel görüşüm çok anlamlı istisnalar değil bunlar, çoğul özne tekil yüklem her zaman kulağa daha güzel geliyor).
Bu milyon tane istisnadan biri belgisiz zamirler. "herkes eve geldi" doğru, "herkes eve geldiler" yanlış. Çünkü herkes belgisiz zamir. "Herkes"in kimler olup olmadığını bilmen veya bilmemen bir şey değiştirmiyor. Ama sayı belirliyse bu sefer yine tekil kullanman lazım, "11 kişi eve geldi" doğru, "11 kişi eve geldiler" yanlış.
Kaynak bilmiyorum ne yazık ki, aklımda böyle kalmış. İnternette arayayım dedim, wikipedia, e-okul linkleri falan çıktı, onları da koymak istemedim buraya.
Bu milyon tane istisnadan biri belgisiz zamirler. "herkes eve geldi" doğru, "herkes eve geldiler" yanlış. Çünkü herkes belgisiz zamir. "Herkes"in kimler olup olmadığını bilmen veya bilmemen bir şey değiştirmiyor. Ama sayı belirliyse bu sefer yine tekil kullanman lazım, "11 kişi eve geldi" doğru, "11 kişi eve geldiler" yanlış.
Kaynak bilmiyorum ne yazık ki, aklımda böyle kalmış. İnternette arayayım dedim, wikipedia, e-okul linkleri falan çıktı, onları da koymak istemedim buraya.
- plutongezegendegilmi (15.05.21 14:41:39)
Sadece pratigine ihtiyacın oldugunu varsayarak, TDK cikisli bilgi paylasacagim, yoksa hangisi Türkce icin en uygun kullanimdir tartismasi ekollere gore birazcik degisken. Gri alan.
Insanlar ozelinde, cogul anlamini veren bir kelimenin (ornegin nam-i diger topluluk isimleri) ya da ekin, bir cumlede bir tanecik olmasi yeterli. "Insanlar gittiler." hatali degil, ancak iyi kullanim da degil. Cunku Turkce tasarruf dili. Ama hayvan, bitki vs. de iki kez kullanmak yanlis degil.
Isin kuyrugu kimse belirsiz zamirlerde de kopuyor. TDK diyor ki: ''Sokakta kimsecikler yoktular.” denmez. “Sokakta kimsecikler yoktu.” denir. “Herkes, miting alanında toplandılar.” denmez, “Herkes miting alanında toplandı.” denir. '' (ZÜLFİKAR 2013: 19)
Burada kullanimda tasarrufa gitmisiz. Her zaman lise dilbilgisi kitaplarindaki gibi, ozne cogulsa yuklem cogul olmali bilgisine, tonlarca yazar da uymamis mesela. Hem de hayvan, bitki ve cansiz esyalarda da uymamis:
Orhan Seyfi Orhon’un makalelerden oluşan Kulaktan Kulağa adlı eserinde “Akşamları Eminönünde, Karaköyde, tramvaylar, otomobiller, arabalar sıralanıyor.”(61. s.)
Sonuc olarak, bir netlik yok, istatistiki veri var mi bilmiyorum ama soyle bir gozlem var: "Günümüzde çokluk ifade eden kelimelerin ve belirsizlik zamirlerinin bağlı olduğu yüklemlerin tekil olması yönünde bir eğilim olduğu sezilmektedir." (ZÜLFİKAR 2013: 20)
Ikinci soruda, alayci yaklasim demek icin, baglami bilmek sart. "Müdür beyler bu gün toplantiya katilamayacaklar." alayci da olabilir, saygili da. Vurgu mühim. Senin örnegindeki kullanim kurallasmis degil. Bu tip kullanimlar da gri alana dahil. Zeynep Korkmaz iyelik eki diyordu, bir baska grup yapim eki diyordu. Korkmaz'in gramer kitabina bakmak lazim.
Kaynak: tdk.gov.tr
Insanlar ozelinde, cogul anlamini veren bir kelimenin (ornegin nam-i diger topluluk isimleri) ya da ekin, bir cumlede bir tanecik olmasi yeterli. "Insanlar gittiler." hatali degil, ancak iyi kullanim da degil. Cunku Turkce tasarruf dili. Ama hayvan, bitki vs. de iki kez kullanmak yanlis degil.
Isin kuyrugu kimse belirsiz zamirlerde de kopuyor. TDK diyor ki: ''Sokakta kimsecikler yoktular.” denmez. “Sokakta kimsecikler yoktu.” denir. “Herkes, miting alanında toplandılar.” denmez, “Herkes miting alanında toplandı.” denir. '' (ZÜLFİKAR 2013: 19)
Burada kullanimda tasarrufa gitmisiz. Her zaman lise dilbilgisi kitaplarindaki gibi, ozne cogulsa yuklem cogul olmali bilgisine, tonlarca yazar da uymamis mesela. Hem de hayvan, bitki ve cansiz esyalarda da uymamis:
Orhan Seyfi Orhon’un makalelerden oluşan Kulaktan Kulağa adlı eserinde “Akşamları Eminönünde, Karaköyde, tramvaylar, otomobiller, arabalar sıralanıyor.”(61. s.)
Sonuc olarak, bir netlik yok, istatistiki veri var mi bilmiyorum ama soyle bir gozlem var: "Günümüzde çokluk ifade eden kelimelerin ve belirsizlik zamirlerinin bağlı olduğu yüklemlerin tekil olması yönünde bir eğilim olduğu sezilmektedir." (ZÜLFİKAR 2013: 20)
Ikinci soruda, alayci yaklasim demek icin, baglami bilmek sart. "Müdür beyler bu gün toplantiya katilamayacaklar." alayci da olabilir, saygili da. Vurgu mühim. Senin örnegindeki kullanim kurallasmis degil. Bu tip kullanimlar da gri alana dahil. Zeynep Korkmaz iyelik eki diyordu, bir baska grup yapim eki diyordu. Korkmaz'in gramer kitabina bakmak lazim.
Kaynak: tdk.gov.tr
- buf-e kür
(15.05.21 16:10:25 ~ 16:11:07)
1
