Ekşi Duyuru

merkez bankasının amacı sadece para basmak değil. para politikasını uygulamak , faiz oranlarını değiştirip reel sektöre para giriş-çıkışını ayarlayamak gibi bir çok görevi var. şimdi türkiyede bağımısız olduğu için artık hükümetin para kasası durumunda değil artık bu saydığım unsurları piyasa koşullarına göre özerk olarak ayarlıyor. eskiden altını baz alarak bastığı parayı (yani öyle olması gerekiyordu ama maaşlar yatmayıncada kafadan bastılar) hatırladığım kadarıyla hazinenin tahvillerini satarak piyasadan parayı çekebildiği gibi tahvil alaraktandan piyasa para sürüyor. tabi çok büyük meblalardan bahssetiğimiz için ve "parayı kafana göre basmaman" için tekel olması faydalı. -hatam varsa düzeltin- tabi 5-6 para birimi çıksa kime güvenerek çıkacak bunlar koçun bastığı para birimin güveniyle besim tibukun bastığı para birimi aynı güvende mi olacak kim ayarlıyacak bunu., tl nin faizi %18 iken doların faizi neden %3.5 buna benzer bi durum çıkar ortaya.

yonetim olarak money supply i tamamiyle ozel kuruluslara vererek genel toplumun ozel amaclara buffer olmadan acik kalmasini mi istiyorsun, yoksa devletin halk tarafindan yonetildigi kurgusunu yaratip parayi da bir nevi bagimsiz gozuken devlet kurumu kontrolune vermek suretiyle insanlara bir ""lender of last resort" var, korunmalisiniz merak etmeyin" hissi mi vermek istiyorsun, bu sayede devlet olarak kapitalin buyuk kismini toplumun ust seviyesi olarak sen mi kontrol etmek istiyorsun, iste cevabin orada yatiyor. yani devleti sen kontrol ediyorsan, paranin kontrolunu de sana rakip olan yine ust duzey (ama o esnada senin kadar guclu olmayan) kisilere de vermek ister misin, yoksa kendinde tutmak ister misin?

ha nedir? bagimsiz para birimi olayi 1600-1900 lu yillar arasinda denendi, ama sonra halklar buyuk krizler gordukce (kendi paralari cekildikce) ayaklandi ve olay cikardi, ve merkez bankalari olusturularak durum bir nebze kurtarildi, bence.

esasta tabii ki 5-6 farkli para biriminin olmasi daha karli olur, ama bu da duruma nasil bir acidan baktigina gore degisebilir. acilabilecegin pazarlar, musteri potansiyelin, kur farkindan genel toplumun yasayacagi kayip (bunun genel utility e olan zarari) ilgili karliligini goturur mu, iste o dusunulmeli tekrardan, ozellikle bu kadar buyumus bir dunyada. ha bir de bono diye bir olay var...

bu basılan para sonuçta banknottur. bunun karşılığı kimin elinde olacak?

soruya soruyla cevap verip perde arkasındaki cevaba göre yanıt vereceğim. Bir ülkede 5-6 farklı para birimi çıksa, rekabet olsa ne olacak? Yaratılması istenen nedir?

arkadaslar biraz aciklamis ama bir daha soyliyim: "kagit para" ya da "kaydi para" paranin ortaya cikisi boyleydi. butun bankalar ellerinde bulundurduklari altina karsilik, altinin sahibine bir kagit veriyordu. bu kagit da altin gibi kabul goruyordu. ozellikle ekonomik genisleme donemlerinde altin ihtiyaci artip da yeni madenler bulunamayinca, bu kagitlar bir nevi karsiliksiz (yani altin karsiligi olmadan) dagitilmaya baslandi. Ve bahsedilen 17.yy - 18.yy banka krizleri ortaya cikti. bu guven bunalimini asmak icin "para" basma tekeli MB'lere verildi.

Altin standarti kalkti tabi artik ama bir merkez bankasinin en onemli (hatta tek) ozelligi guvenilirliktir (gavurca 'credibility'). devletten gayrisini biraz sikar. yine de Federal Reserve'un tarihine bir bakmanizi oneririm, sorunuza buyuk oranda cevap orda :)

Yukardaki tarihsel onermelere ek olaraktan:

[ Bu paralarin hepsinin ve her birinin ulke capinda kabul gorecegi var sayilirsa!.. ]

1 - Sabit Kur Haline: Sadece farkli fotograf, cicek, bocek gormus olurus bi ise yaramaz.

2 - Degisken Kur Halinde: Sistem buyuk ihtimal coker! Cunku (en basitinden spekulatif) degisiklikler temelde para kiymetini etkileyen en buyuk etken olan arz-talep dengesinin icine eder. Elinizdeki hic bir paraya guvenemez olursunuz. Akabinde, bir gun 250 Berk Yilmaz Birimi olan patatese 10 Akce verirken, obur gun 250 Berk Yilmaz Birimi olan ayni patatese, bu sefer 100 Akce vermek zorunda kalabilirsiniz. Neticede pazar guclu para birimine dogru yavasa (tercihen) bir seyir izler. Boylece yoktan yere gereksiz enflasyon - deflasyon yaratip birilerinin cebindekini birilerine vermis olursunuz.

Ayrica belki alakali olur diye soyleyeyim: Moore diyor ki Amerikan "Federal Reserve is as 'federal' as Federal Express (FedEx)."


[ PS: Ekonomi bilgim 0 (yaziyla "sifir") o yuzden surc-i lisan ettiysek mesaj atiniz efendim... Buradan yazip elaleme madara etmeyiniz :P ]

hong kong'da bu var. iki ayrı bankanın bastığı iki ayrı para birimi tedavülde. neden olmasın ki eğer insanlar o paraya güvenip alışverişlerinde kullanıyorlarsa bal gibi olur. sorun şu ben TCMB'nin bastığı türk lirasına güvenmeyip bir çok alışverişimi dolar euro üzerinden yapıyorsam, farzımahal garantilirayı neden kabul edeyim ki ?

cevaplarda biraz kavram karmasasi var gibi?

farkli bankalarin banknot basmasi, o paralari o bankalarin futursuzca "harcayabildigi" anlamina gelmez. o paralari kim "garanti" ediyor, altinda kimin imzasi var o onemli. parayi kim basarsa bassin bu hak devletindir. cunku devlet senyoraj gelirini kimseyle paylasmaz. paylasan varsa, bunun karsiligini farkli finansal yollarla geri aliyordur.

Hong Kong ve Britanya'ya bagli yerlerde farkli bankalarin bastigi banknotlarin bir ozelligi de esdeger olmalari. sorudaki gibi "free floating" degiller bu yuzden uygulamada pek bir anlamlari olmuyor. zaten hepsini devlet garantiledigi icin free float olmalari da anlam tasimazdi.

soruda kastedilen "free floating, devletten bagimsiz, merkez bankasi olmayan bir ulkede bankalarin para basabilmesi" icin... o paranin arkasina bir sey koymaniz lazim. altin gibi. yoksa haybeden "para bastik kardesler buyrun malinizi bize bunun karsiliginda verin" diyen olursa... "ben de ciklet kagidi bastim onune imza attim ben de bunu kullanicam artik odemelerimde" diyen cok kisi cikar. sistem yurumez. trampaya geri doneriz.

aslinda kastedilen ulkelerin paralarinin birbirlerine karsi asiri dalgalanmalarindan korunmak sanirim. ama "dis ulkelerle" doviz alisverisi farkli sey, ic pazarda kullanilan banknotlari rekabete birakmak ayri sey. ic pazari farkli dovizlere, faiz oranlarina vb. acmanin ortaligi karistirmaktan baska bir katkisi olmaz. senyoraj gelirini artik MB degil de, farkli bankalar elde etmis olur.