Ekşi Duyuru

edebiyatcı değilim ama şu ana kadar dinlediğim nefesler hep bektaşi-alevi kökenli. bu bir fark olabilir mi?

Evet fakat siir yazı seklinde geleceği ici n nazim beyit ilişkisi falan onemli

Edebiyatçı değilim, amatör olarak ilgileniyorum. Sorduğun işin teknik kısmı anlıyorum ama ilahi ile nefesi teknik özellikleriyle birbirinden ayıramazsın bildiğim kadarıyla. Hatta örneğe göre değişir ama dil ve üslup açısından bile ayıramayabilirsin kimi zaman. Nazım biçimi olarak fark yok. İkisi de halk edebiyatı örneği. Hece vezniyle yazılıyor, dörtlükler şeklinde. İlahi genel bir başlık. Yazan, söyleyen kişinin meşrebine göre nefes olarak ayırabilirsin ancak. Nefes, Bektaşi dergâhlarında söylenen (söylemekten kastım şiir söylemek, musikideki ilahi değil) ilâhilerin özel ismi. Halveti dergâhlarında nutk-ı şerif deniyor mesela. Hepsi ilâhi ama şairin meşrebine göre nefes diyebilirsin ancak. Mevlevi dergâhlarında aruz vezni hakim meselâ, konusu ilahiyle aynı ama, divan edebiyatına göre farklı şekillerde tasnif ediliyor, münacat, naat vs. O yüzden teknik olarak ilahi diyemiyorsun bu örneklere de.

Üsluptan ayırt etmen de çok zor şairi bilmezsen. Nefes sanabileceğin ilahiler de vardır, ilahi sanabileceğin nefesler de vardır. Örneğin Halveti, Kadiri, Rufai meşrep şairlerin de Hazret-i Ali ile ilgili ya da Kerbelâ hüznü ile söylediği şiirler de çok fazla, bilinmiyor sadece. Ama nefes diyemezsin bu ayrıma göre.

Çok yardımcı olamadım farkındayım ama akademik olarak edebiyatı sınıflandırmaya kalkınca böyle oluyor. Amatörlük güzel şey :)

Misal, Yunus Emre Aşk Bezirgânı ilahidir: eksisozluk.com Çünkü şairi Bektaşi değildir. Ama Yunus Emre'ye ait olmadığını bilmezsen nefes diyebilirsin.

Hilmi Baba'nın aynayı tuttum yüzüme Ali göründü gözüme diye başlayan bi şiiri var, Ali candır Ali Canan diye sözleri vardı, o nefestir. Çünkü Hilmi Baba Bektaşi babasıdır. Ama Hilmi Baba'nın Bektaşi şeyhi olduğunu bilmezsen, ilahi diyebilirsin bu örneğe de. Ha imkan olsa sorsan Yunus Emre'yle Hilmi Baba'ya kendilerini sen şöylesin ben böyleyim diye ayırmazlar tabi.

Alevilikle alakası yok. Halk edebiyatı açısından alevi ozanların söylediği şeylere "deyiş" deniyor. Nefes diyebilmen için Bektaşi dergahında, o neşveyle, o meşreple söylenmiş olması lazım. Bugün popüler kültürde alevi tire Bektaşi yazınca doğru zannediliyor ama ufak bi araştırma öyle olmadığını anlamak için yeterli.